دوران دبیرستان اسماعیلی همزمان بود با سال‌های اغازین جنگ ایران و عراق، ۱۶ ساله بود که راهی مرزهای غربی کشور در کردستان شد. در عملیات‌های بسیاری شرکت کرد و آنگونه که خود مدعی است در یکی از این عملیات‌ها مجروح می‌شود. بعد از جنگ تحصیلات خود را تا مقطع دکترای حقوق خصوصی در دانشگاه تربیت مدرس ادامه می‌دهد. او هم زمان در مدرسه مروی تحصیلات حوزوی در مقطع خارج فقه و اصول را ادامه داد تا به درجه اجتهاد رسید. اسماعیلی از شاگردان مجتبی تهرانی، سید علی خامنه‌ای، بجنوردی و محمد فاضل لنکرانی به شمار می‌رود.

محسن اسماعیلی، در سال ۱۳۸۰ و در سن ۳۶ سالگی به عضویت شورای نگهبان درآمد. در سال ۱۳۸۶ با رأی اول مجلس شورای اسلامی به شورا معرفی شد و سرانجام در ۲۳ تیرماه سال ۱۳۹۲ با ۲۳۷ رأی موافق، یعنی بیش از ۹۱ درصد نمایندگان برای بار سوم در شورای نگهبان ابقا شد. او به تازگی از این شورا کنار گذاشته شده است. 

 اسماعیلی در انتخابات ۷ اسفند ۱۳۹۴ مجلس خبرگان رهبری به نمایندگی از استان تهران انتخاب شد و از طرف دو لیست خبرگان مردم و یاران اعتدال مورد حمایت قرار گرفت تا عنوان اولین و تنها عضو غیر معمم مجلس خبرگان رهبری را به خود اختصاص دهد. 

او پس از عضویت در مجلس خبرگان رهبری با بیان این که برخی «دشمنان تبلیغاتی داشتند» مبنی بر این که مجلس خبرگان تنها مجلس روحانیان است گفته بود: «من آمده‌ام تا اثبات کنم آنچه برای نظام و مردم ما مهم و ملاک تصمیم‌گیری است، دانش فرد است.»

سوابق: رئیس دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق (ع)، رئیس هیئت بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین، استاد دانشگاه، مشاور فرهنگی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.

پروفایل کامل محسن اسماعیلی