محمد مهدی ربانی املشی، در اکثر فعالیت‌های سیاسی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، پیش از انقلاب و پس از آن، شرکت کرده‌است و امضای او در زیر بیانیه‌های مهم این مرکز به چشم می‌خورد. او که از جوانی با هاشمی رفسنجانی عهد اخوت بسته است پس از انقلاب مسئولیت‌های مهمی را بر عهده می‌گیرد. یکی از آنها عضویت در شورای عالی قضایی است. 

دیگر مسئولیت مهم او در سال ۵۹ عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی به همراه محمد جواد باهنر، جلال‌الدین فارسی، شمس آل‌احمد، حسن ابراهیم حبیبی، عبدالکریم سروش و علی شریعتمداری است.  او پس از حادثه ۷ تیر و کشته شدن آیت‌الله بهشتی به فرمان آیت الله خمینی به سمت دادستان کل کشور منصوب و در شورای عالی قضایی عضویت یافت و  مدت‌ها نیز رئیس شعبه اول دادگاه عالی انقلاب بود.

ربانی املشی کسی بود که اولین بار در یک پیام تلویزیونی مسعود کشمیری (رئیس شورای امنیت وقت) را متهم به دست داشتن در انفجار نخست‌وزیری متهم کرد. 

در صبح روز دوم شهریور ۱۳۶۰ عده‌ای که ظاهرا وابسته به سازمان مجاهدین خلق بود برای ترور به منزل آیت‌الله ربانی املشی هجوم می‌برند که این ترور نافرجام ماند. مدتی بعد و پس از بالا گرفتن اختلافات میان شورای عالی قضایی و دادستانی کل کشور، زمزمه‌هایی مبنی بر شنود مکالمات دادستان کل انقلاب توسط دادستان کل کشور مطرح شد که در نتیجه با حکم آیت الله خمینی، ربانی املشی از دادستانی خلع و یوسف صانعی به این سمت انتخاب شد.  این خلع و  انتصاب حواشی بسیاری به همراه داشت، که به قهر و دلخوری املشی منجر شد. 

سرانجام در پی استعفای آیت‌الله یوسف صانعی از عضویت در شورای نگهبان، و پا در میانی هاشمی، آیت الله خمینی طی حکمی در ۲۸ دی ماه ۱۳۶۱ آیت‎الله ربانی املشی را به جای صانعی به عضویت فقهای شورای نگهبان منصوب کرد.  ولی بر اساس اصل ۹۲ قانون اساسی هر سه سال طبق قرعه باید نصف اعضای شورای نگهبان تغییر کنند که یکی از این قرعه‌ها به نام آیت‌الله ربانی املشی در آمد. 

 او در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۳۶۲ از شورای نگهبان خارج شد. تا سه سال دیگر به این جمع باز گردد.  

در مهرماه ۱۳۶۲ هاشمی رفسنجانی در ملاقاتی از روح الله خمینی درخواست می‌کند که شغلی رسمی برای املشی در نظر بگیرند، به گفته هاشمی، املشی قصد داشته که «نماینده امام در شورای عالی دفاع» باشد که با مخالفت خمینی مواجه می‌شود. 

ربانی در روز دوشنبه، ۱۷ تیر سال ۱۳۶۴، بر اثر بیماری درگذشت. به ادعای وزارت اطلاعات زمینه بیماری وی توسط مهدی هاشمی ایجاد شده بود اما این ادعا هیچ گاه توسط مراجع بی‌طرف قضایی رسیدگی و یا تایید نشد. 

فتح الله ربانی، فرزند محمد مهدی ربانی املشی در دی ماه ۹۶ با انتشار نامه‌ای خطاب به احمد سالک نماینده اصفهان در مجلس دهم به ادعای قتل پدرش توسط مهدی هاشمی واکنش نشان داده و با طرح سوالاتی اساس این ادعا را زیر سوال برد.

محمد مهدی املشی پدر زهرا املشی عروس آیت‌الله منتظری بود و برادر مهدی هاشمی نیز داماد آیت الله منتظری بود، از همین رو مهدی هاشمی به واسطه خانواده آیت الله منتظری، با املشی ربانی نیز ارتباط خانوادگی داشت. 

ربانی املشی، با تنها ۵ ماه عضویت در شورای نگهبان کمترین سابق حضور در این شورا را داشته است. 

سوابق: عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، ریاست شعبه اول دادگاه عالی انقلاب اسلامی (دادگاه عالی قم)؛ عضو ستاد انقلاب فرهنگی، دادستان کل کشور و عضو شورای عالی قضایی، عضو مجلس خبرگان رهبری، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی. امام جمعه موقت تهران