ورزش بانوان؛ از تبعیض بودجه‌ای تا حجاب
عرصه سوم- روشنک آستارکی: بحث آزادی ورود زنان تماشاگر به ورزشگاه ها در ایران یکی از موضوعات خبرساز ماه‌های گذشته در حوزه مسائل زنان بوده است. تلاش کنشگران مدنی داخل و خارج از کشور در این زمینه فراز و فرودهای بسیاری را طی کرده و به نظر می رسد آنان مسیر سختی را تا رسیدن به هدف خود باید بپیمایند.
اما یکی دیگر از مسائل قابل توجه در حوزه ورزش، وضعیت زنان ورزشکار در ایران و مشکلاتی است که فعالیت ورزشی را برای آنان دشوار می‌کند. مشکلاتی که غالبا از نگاه جنسیت محور مدیران و مسوولان ورزشی کشور منشاء می‌گیرد که با کشیدن خطی قرمز و تفکیک زنان و مردان در ذهن‌شان، همواره ورزش زنان را در جایگاهی پایین تر از ورزش مردان قرار می‌دهند.
تبعیض در بودجه وزرش زنان و مردان
هر چند در سال‌های اخیر زنان ورزشکار نشان دادند می‌توانند همپای مردان برای ایران افتخار آفرین و مدال آور باشند، اما باز هم تبعیض در بودجه و امکانات بین وزرشکاران زن و مرد بارز است. به عنوان نمونه در مسابقات آسیایی اینچئون که در سال ۲۰۱۴ برگزار شد در حالیکه کاروان ورزشی ایران در روزهای نخست در کسب مدال ناکام مانده بود، نجمه خدمتی اولین مدال طلای کاروان کشورمان در رشته تیراندازی را کسب کرد و امید را به کاروان ایران آورد. مدال طلای نجمه خدمتی، باعث شد در همان روزها بسیاری از مسئولان از لزوم توجه به رشته‌های مدال‌آوری چون تیراندازی و همچنین ورزش بانوان سخن گفتند اما نتیجه آن اظهار نظر ها در کمتر یکسال این بود که تیم ملی تیراندازی بانوان در اردوی تیم ملی برای آماده سازی مسابقات سهمیه المپیک، فشنگ برای تمرین نداشت و زنان ملی پوش با تفنگ خالی هدف را نشانه می گرفتند و در ذهن به هدف شلیک می کردند. الهه احمدی ملی‌پوش تیراندازی ایران ـ که با عنوان ششم المپیک، پرافتخار‌ترین زن ایرانی در این بازی‌ها به شمار می‌آید ـ همان زمان گفته بود «با تلاش و توجه مسئولان به رشته تیراندازی، می‌توان حتی به مدال المپیکی هم رسید، ولی به شرطی که امکانات اولیه برای این رشته فراهم باشد». «حدود یک هفته است به اردوی تیم ملی ملحق شده‌ام. قبل از آن هم انفرادی تمرین می‌کردم. در تمرین تفنگ بادی مشکلی نداریم اما در تمرین‌های خطی با مشکلات زیادی مواجه هستیم و متأسفانه فشنگ برای تمرین نداریم و مجبوریم که حالت‌گیری کنیم و بدون فشنگ هدفگیری کنیم و فقط ژست تیراندازی را می گیریم.»
جالب‌تر اینجاست که همزمان با وضعیت اسفناکی که زنان در اردوی تیم ملی تیراندازی با آن روبرو بودند در همان ایام امیرخادم در گفتگو با رسانه‌ها از ۲۰ میلیارد تومان بودجه ای صحبت می کرد که به تیم فوتبال پرسپولیس داده شده است.
یکی از بزرگترین معضلات ورزش بانوان در ایران، تبعیض در بودجه بندی ورزش است. بهمن ماه سال گذشته رباب شهریان، معاون امور ورزش بانوان وزارت ورزش و جوانان، اعلام کرد: «هم اکنون از بودجه ورزش ایران ۹۱ در صد سهم مردان است در حالی که باید این بودجه و امکانات یکسان باشد». مساله تبعیض در بودجه ورزش بانوان زمانی تاسف بار تر می شود که می بینیم با همه این تبعیض ها زنان ورزشکار باز هم به کسب مدال و پیروزی مشغولند. به عنوان نمونه تیم بانوان تکواندوی تهران که در مسابقه های پایتخت های جهان در روسیه به مقام سوم رسید، با بودجه ای معادل یک دهم بودجه ورزش مردان در همین رشته به این نتیجه دست یافت.
پوشش متفاوت زنان ورزشکار ایرانی
یکی دیگر از مشکلاتی که زنان ورزشکار در ایران باید با آن دست و پنجه نرم کنند وضعیت پوشش اسلامی ورزشکاران است. در حالیکه پوشش اسلامی باعث شده زنان ورزشکار در بسیاری از رشته ها مانند شنا و هندبال نتوانند به مسابقات بین المللی و کسب مدال های جهانی فکر کنند اما در دیگر رشته ها که فدراسیون های جهانی رضایت به حضور زنان با پوشش اسلامی داده اند، ورزشکاران زن با مشکلاتی مواجه اند. مشکلاتی که از بازخواست توسط مسولان داخلی تا حذف آنها از در میانه رقابت‌ها سابقه دارد. به عنوان نمونه سولماز عباسی، قایقران المپیکی ایران و نیلوفر اردلان ملی‌پوش فوتسال بانوان در گفتگویی با ایسنا در مورد مشکلات ورزش بانوان گفته بودند «کاش پس از حضور در مسابقات مسوولی بیاید و از نظر فنی از بانوان بپرسد که تجربه‌اش از ورزش با حجاب چه بود و چه چیزهایی برایش مهیا نبود. آنها می‌گویند هنوز فرهنگ جامعه به شکلی است که به ورزش بانوان نگاه جنسیتی می‌شود».
سولماز عباسی که مدال برنز بازی‌های آسیایی ۲۰۱۰ را در رشته قایقرانی کسب کرده است در گفتگو با ایسنا از ماجرای جلسه جنجالی مرضیه اکبرآبادی٬ معاون پیشین ورزش بانوان در وزارت ورزش دولت پیشین، از ورزشکاران زن پس از بازی های المپیک لندن پرده برداشت. او با اشاره به اینکه ورزشکاران مرد «تافته جدا بافته» هستند و این موضوع باعث آزار بانوان ورزشکار می‌شود، چنین تبعیضی را صرفاً معطوف به عملکرد مدیران مدیران مرد ندانسته و گفته است: «شخصاً به ندرت پیش آمده از یک مسئول زن انرژی مثبتی دریافت کنم.»
در این نشست مرضیه اکبرآبادی ضمن سوال از سولماز عباسی در مورد چرایی زن و شوهر بودن مربی و سرپرست تیم زن و شوهر از او می پرسد «چرا کاورت در قایق، داخل شلوارت بود؟» سولماز عباسی در مورد این موضوع که باعث سوال و جواب و به تعبیر برخی بازجویی مرضیه اکبرآبادی از او شد می گوید «صندلی ما در قایق روی ریل حرکت می‌کند و اگر من کاورم را داخل شلوار نگذارم، کاورم زیر صندلی می‌رود و باید در طول مسیر بایستم و دوباره کاور را از زیر صندلی بیرون بکشم.»
همچنین گفتنی است فدراسیون بسکتبال ایران سال‌ها برای کسب اجازه شرکت تیم ملی بانوان با حجاب اسلامی در مسابقات بین‌المللی از فدراسیون جهانی بسکتبال F.I.B.A تلاش می‌کرد؛ برای اخذ این مجوز حتی سازمان تربیت بدنی، کمیته ملّی المپیک و وزارت خارجه هم وارد عمل شدند. این دوندگی‌ها سرانجام به نتیجه رسید و فدراسیون جهانی بسکتبال به ایران اجازه داد در مسابقات بین‌المللی حضور پیدا کند. همین وقفه چند ساله فرصت حضور در مسابقات بین المللی را از زنان بسکتبالیست گرفت. البته حالا هم مشکل اساسی بسکتبال زنان ایران نداشتن رئیس است، مانند ورزش هندبال که فاقد مدیر مسئول است و برنامه‌های تمرینات و شرکت در مسابقه‌های بین‌المللی دختران به علت نداشتن رئیس بلاتکلیف مانده است.
از سوی دیگر ورزش زنان در رسانه های ایران عملا سانسور شده و زمان بسیار کمی از برنامه های ورزشی صدا و سیمای جمهوری اسلامی به ورزش زنان اختصاص دارد. این در حالیست که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان رسانه ها می توانند به عنوان یکی از پله های ترقی ورزش زنان نقش آفرینی کنند. سهم اندک زنان از برنامه های صدا و سیما در واقع باعث کوچک شمردن آنها و تلاش های ورزشی شان می شود.
اکنون در حالیکه مسولان دولت یازدهم نسبت به مسولان ورزش بانوان در دولت احمدی نژاد از عملکرد بهتری برخوردارند اما بعید به نظر می رسد مشکلات و موانع ورزش بانوان که ریشه در نگاه تبعیض آمیز قانونگذاران کشور دارد به این زودی ها حل و ورزش بانوان به جایگاه مطلوب برسد.
