تقاضای تماشای والیبال: سرنوشت یک مطالبه
عرصه سوم-نعیمه دوستدار: ماجرای منع ورود زنان به استادیوم‌های والیبال، این‌طور تمام شد: رباب شهریان، معاون ورزش زنان وزارت ورزش و جوانان ایران اعلام کرد که این وزارتخانه تصمیم گرفته قسمتی از ورزشگاه‌ها را در اختیار زنان تماشاگر قرار دهد.
رباب شهریان گفته است که با محمدرضا داورزنی، رئیس فدراسیون والیبال صحبت کرده و به او گفته است بحث حضور زنان در ورزشگاه‌ها از مطالبات زنان ایران است.
پیش از این تصمیم، میزبانی مسابقات نوجوانان جهان از ایران گرفته شد و آن را به آرژانتین دادند. ایران را تهدید کردند که به در هیچ رویداد بین‌المللی از سوی فدراسیون جهانی والیبال ایران میزبان نخواهد بود.
رییس فدراسیون جهانی والیبال، نامه‌ای به رییس فدراسیون والیبال ایران نوشت و آرژانتین را به‌عنوان میزبان رقابت‌های قهرمانی نوجوانان جهان معرفی کرد. «آری گراسا»، رییس فدراسیون جهانی والیبال به مسوولان سازمان دیده‌بان حقوق بشر قول داده بود که این نهاد ورزشی حقوق‌بشر را به رسمیت می‌شناسد و تا وقتی مشکل حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران حل نشود، این کشور را از میزبانی محروم خواهد کرد.
اما این تنها دلیل فدراسیون جهانی والیبال برای گرفتن میزبانی از ایران نیست. بازداشت غنچه قوامی، شهروند ایرانی و بریتانیایی دلیل دیگر این ماجراست.
در حالی که روز یکشنبه ۱۱ آبان روزنامه شرق گزارش داد که غنچه قوامی، یکی از زنان خواهان ورود به ورزشگاه برای تماشای بازی والیبال که تیرماه سال جاری بازداشت شده بود، به اتهام «تبلیغ علیه نظام» یک سال حبس محکوم شده است، محمدجواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر ایران در گفت‌وگو با یورونیوز در مورد بازداشت غنچه قوامی گفت: «موضوع مشارکت به قصد تماشای مسابقه ورزشی نیست. موضوع این است که او قواعد را زیرپا گذاشته و در اطراف مکانی که مسابقه برگزار می‌شده خشونت و درگیری ایجاد کرده است. می‌دانید که محل‌هایی که مسابقات برگزار می‌شود، مکان‌های پرتنشی‌اند. شما هم در کشورهای غربی با این شرایط روبه‌رویید که یک اقدام کوچک باعث خشونت زیادی در این مکان‌ها می‌شود.»
اکنون داستان به گونه‌ای دیگر پیش می‌رود: محمدرضا داورزنی، رییس فدراسیون جهانی والیبال به حسن روحانی، رییس‌جمهور نامه نوشته و خواهان آزادی غنچه قوامی شده است. هرچند این مقام مسوول، ادعاهای رسانه‌های غربی را دروغ می‌داند و معتقد است «چون والیبال این روزها برند موفقی برای جمهوری اسلامی است، دشمنان نظام نمی‌توانند این موفقیت را تحمل کنند و دنبال حذفش هستند.»
اما غنچه قوامی کیست؟ این شهروند بریتانیایی – ایرانی‌تبار، از آن گروه زنانی بود که ۳۰ خرداد امسال برای تماشای مسابقه والیبال تیم ایران مقابل ایتالیا به ورزشگاه آزادی رفتند. آن روز او همرا‌ه عده دیگری از زنان بازداشت شد، اما با سپردن تعهد آزادش کردند. چند روز بعد، ۹ تیرماه، هنگامی که به بازداشتگاه مراجعه کرد تا وسایل شخصی‌اش را تحویل بگیرد، بار دیگر بازداشت شد و از آن زمان تاکنون در زندان اوین است. طولانی شدن روند بازداشت او، باعث شد که ۳۰۰ نفر از فعالان مدنی، سیاسی و فرهنگی نامه‌ای خطاب به حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران بنویسند و با یادآوری «شرایط سخت غنچه قوامی در بازداشتگاه اوین»، خواهان رعایت حقوق قانونی و شهروندی او و تلاش دولت برای فراهم کردن مقدمات آزادی‌اش شوند.
در نامه این فعالان آمده بود که «نقض حقوق متهم٬ برخورد امنیتی با ایرانیان بازگشته به کشور و بازداشت زنان خواهان ورود به استادیوم،» از نشانه‌های «مقاومت نهادهای امنیتی» در برابر اجرای وعده‌های حسن روحانی است که «سکوت و انفعال بیشتر دولت در برابر آن، امید جامعه به تحقق شعارهای انتخاباتی را خواهد کاست.»
هرچند غلام‌حسین محسنی اژه‌ای، معاون اول و سخنگوی قوه قضائیه ایران مدتی پیش در یک نشست خبری گفت که بازداشت غنچه قوامی «به ورزش ربطی ندارد» اما سوسن مشتاقیان، مادر غنچه قوامی در واکنش به اظهارات این مقام قضایی گفت: «دختر من در جریان بازی والیبال بازداشت شد؛ بنابراین به آن ربط پیدا می‌کند.»
تاریخ یک مطالبه: از فوتبال تا والیبال
چند ماه قبل، همزمان با جام جهانی فوتبال در برزیل تلویزیون ایران تمام بازی‌ها را پخش کرد؛ اما حتی فوتبال از سانسور در امان نبود. بر اساس سنت رسانه‌ای ایران، تماشای زن‌هایی که تیم‌شان را تشویق می‌کنند، برای ایرانی‌ها ممنوع است چون همیشه این خطر وجود دارد که تنشان بیش از اندازه لخت باشد یا از خوشحالی و هیجان نفر بغلی‌شان را در آغوش بگیرند. خطر دیگر این است که ممکن است بازیکن‌ها لباس‌شان را بالا بزنند یا موقع مسابقه بدن‌شان در یک حالت غیرقابل پخش باشد!
این یک شوخی ساده نیست؛ چون حتی تماشای فوتبال از نزدیک برای زن‌های ایرانی ممنوع است. مسوولان حکومتی و مراجع دینی، فکر می‌کنند استادیوم جای خوبی برای زن‌ها نیست، حتی رییس پلیس تهران مدتی پیش گفته: «در شان زن‌ها نیست که به استادیوم بروند.» دلیل؟ آنها فکر می‌کنند مردها موقع دیدن فوتبال هیجان زده می‌شوند، فحش و شعار می‌دهند و یک زن نباید این چیزها را بشنود!
به خاطرهمین، یک دهه است که بخشی از فعالان زنان در ایران برای حق ورود زنان به استادیوم تلاش می‌کنند. در طول این سال‌ها برای ورود به استادیوم، کمپین راه افتاده کمپین روسری سفیدها یا دخترانی که سعی کردند برای بازی‌های مقدماتی جام جهانی سال ۲۰۰۶ وارد استادیوم شوند و تلاش‌های پراکنده دخترهایی که با لباس پسرانه و مخفیانه به استادیوم رفته‌اند و از خودشان عکس گرفته‌اند. حتی جعفر پناهی، کارگردان ایرانی، از این تلاش‌ها فیلمی ساخته به نام آفساید که در زمان خود حسابی مشهور بود.
زنان ایرانی تا امروز بارها تا یک قدمی ورود به استادیوم‌های ورزشی رفته‌اند، اما هر بار به دلیل مخالفت بخش سنتی و مذهبی جامعه پشت در مانده‌اند. اولین بار، در مسابقات فوتبال مقدماتی المپیک ۱۹۹۶ یکی از نشریات ورزشی پیشنهاد داد خانواده‌های فوتبالیست‌ها در استادیوم حاضر شوند. اما این درخواست بلافاصله با مخالفت روبه‌رو شد.
محمود احمدی‌نژاد، اولین رییس جمهوری بود که اعلام کرد باید برای ورود زنان به ورزشگا‌ها کاری کرد؛ اما چند ساعت بعد ازاین پیشنهاد، چند نماینده مجلس مخالفت خود را اعلام کردند. حسین شریعتمداری، سردبیر روزنامه کیهان که روزنامه‌ای متعلق به تندروهاست، تصمیم دولت برای ورود زنان به استادیوم را نسنجیده خواند و با استناد به استقبال روزنامه‌های اصلاح‌طلب از این تصمیم، از رییس دولت خواست در تصمیم خود تجدید نظر کند. دو مرجع تقلید هم به صراحت با این تصمیم مخالفت کردند. یکی از آنها گفته بود: «حضور زنان در این گونه برنامه‌ها خلاف شرع و تنازل ظاهر از مواضع اسلامی است.»
برای رسیدن به این حق پیش پا افتاده، راه‌حل جایگزین هم وجود ندارد. چهار سال قبل، هنگام برگزاری جام جهانی فوتبال در آفریقای جنوبی، اعلام کردند که چند سینما مسابقات را روی پرده پخش می‌کنند؛ چیزی شبیه آنچه که در بسیاری کشورها در فضای عمومی رایج است؛ تماشای فوتبال روی پرده‌ها و مونیتورهای بزرگ، در پارک‌ها یا کافه‌ها و بارها. اما تنها چند شب پس از اجرای این طرح، پلیس تهران با ادامه برنامه سینماها مخالفت کرد.
با وجود این مخالفت‌ها، امسال هم سینماداران ایرانی اعلام آمادگی کردند که در صورت ممنوع نبودن ورود زنان، مسابقات را در سینماها پخش کنند، اما فرمانده نیروی انتظامی گفت در دوره قبل، هنگام پخش فوتبال در سینما، «پایکوبی و رفتارهای ناهنجار صورت می‌گرفت» و هنگامی که پلیس اعلام کرد این سینماها فقط برای آقایان باشد دیگر کسی نیامد. پلیس ایران نتیجه گرفت که ممکن است سینماها بستری برای بروز ناهنجاری‌های رفتاری بشوند.
در ادامه ماجراهای پخش فوتبال در سینماها، خبرهای بدتری هم رسید: در حالی که لیگ جهانی والیبال در جریان بود، سایت فروش بلیت مسابقات اعلام کرد که زنان نمی‌توانند برای تماشای والیبال هم به استادیوم بروند؛ حقی که در سال‌های پیش وجود داشت.
در جریان بازی والیبال ایران و ایتالیا در لیگ جهانی والیبال، پلیس مانع ورود زنان به ورزشگاه آزادی شد و خبرنگاران زن نیز از سالن 12 هزار نفری اخراج شدند.
تنها چند تن از داوران و مسوولان زن فدراسیون والیبال ایران در جایگاه خبرنگاران سالن آزادی در مسابقات حاضر شدند. این اتفاق و بازداشت گروهی از زنانی که برای اعتراض به این وضعیت در مقایل ورزشگاه آزادی تجمع کردند، بار دیگر موضوع حضور زنان در سالن‌های ورزشی برای تماشای مسابقات را مطرح کرد.
در حالی که طبق آیین نامه فدراسیون جهانی والیبال بانوان باید بتوانند در سال مسابقات را مشاهده کنند، رعایت نشدن این نکته از سوی ایران باعث شد که میزبانی ایران ضعیف قلمداد شود و فدراسیون جهانی والیبال این موضوع را در دستور بررسی قرار دهد.
پس از بازی ایران و برزیل شهیندخت مولاوردی معاون امور زنان ریاست جمهوری در جلسه هیات دولت به این موضوع اعتراض کرد و پس از اعتراض او، حسن روحانی به مولاوردی و محمود گودرزی وزیر ورزش و جوانان ماموریت داد تا موضوع را از جهات مختلف بررسی کنند.
اما نکته حاشیه‌ای این اجرا واکنش برخی نمایندگان زن مجلس درباره ممنوعیت حضور زنان در سالن والیبال بود که از آن دفاع کردند. مثلا، نیره اخوان بی‌طرف، نماینده اصفهان گفت: «زنان ایران مسایل حل‌نشده بسیار زیادی دارند، حالا یک‌سری از زنان و دختران آمده‌اند و حاشیه درست کرده‌اند و دارند به کمک رسانه‌ها آن را بزرگ می‌کنند، نباید ما را فریب بدهد. اینها را من شخصا نماینده زنان ایران نمی‌دانم.»
لاله افتخاری، نماینده تهران نیز گفت: «بیش از آنکه عده‌ای به دنبال بهبود وضعیت زنان باشند، دوست دارند سروصدا راه بیندازند.»
فاطمه آلیا اما جنجالی‌ٱرین واکنش را داشت. او گفته بود: «کار زن بچه‌دارشدن و تربیت فرزند و شوهرداری است نه دیدن مسابقه والیبال. یک عده‌ای می‌خواهند هر طور شده به زن نقش‌هایی بدهند که مخالف با وظایف شرعی است.» که البته او این سخنان را تکذیب کرد.
فرمانده نیروی انتظامی تهران، اسماعیل احمدی‌مقدم درمصاحبه‌های آن روزهای خود اعلام کرده بود که نیروی انتظامی قانون را اجرا می‌کند و موضع‌گیری علما و روحانیون مقام معظم رهبری در این مسئله هنوز پابرجاست. او تاکید کرده بود که «ما به عنوان مجری قانون، نمی‌توانیم چنین اجازه‌ای به بانوان در ورزشگاه‌ها بدهیم ودر شرایطی نیستیم که اختلاط زن و مرد در ورزشگاه‌ها مصلحت باشد.»
همان روزها بود که غنچه قوامی بازداشت شد. بازداشت او مدت‌ها از چشم رسانه‌ها دور ماند، شاید چون خانواده و نزدیکانش باور نمی‌کردند مطالبه تماشای یک مسابقه ورزشی در استاودیوم، مفهومش تبلیغ علیه نظام باشد و یک زن ایرانی را با حکم یک سال حبس مواجه کند.
اما اکنون غنچه قوامی را به زندان قرچک ورامین منتقل کرده‌اند و حتی اگر تمام صندلی‌های ورزشگاه‌ها از زنان پر شود، جای او بر آنها خالی است.
