عرصه سوم- روشنک آستارکی: پنجاه و نهمین اجلاس کمیسیون مقام زن (پکن+۲۰) هفته گذشته و به مدت ۱۰ روز در نیویورک آغاز به کار کرد. در این اجلاس دستاورد‌ها و چالش‌های کشورهای مختلف بر اساس ۱۲ محور نگران کننده حوزه زنان مطرح شده در اجلاس پکن بررسی می‌شود. از ایران نیز هیاتی به ریاست شهیندخت مولاوردی راهی این اجلاس شدند.
تاریخچه اجلاس‌های مقام زن
کمیسیون مقام زن یکی از ارکان فرعی شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد است که در سال ۱۹۴۶ تاسیس شد. اولین کنفرانس جهانی در سال جهانی زنان در سال ۱۹۷۵ میلادی و با حضور نمایندگان ۱۳۳ دولت و ۶ هزار نمایندگان سازمانهای غیردولتی در مکزیکوسیتی برگزار شد که سه محور اصلی تساوی کامل جنسیتی و رفع تبعیض جنسیتی، الحاق و مشارکت تمام عیار زنان در توسعه و پیشرفت، افزایش سهم زنان در تقویت صلح جهانی موضوع این کنفرانس بودند.
کنفرانس‌های دوم و سوم به ترتیب در سالهای ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵ در کپنهاک و نایروبی تشکیل شد. در کنفرانس‌های دوم و سوم ایچاد فرصت‌های شغلی و تحصیلی و درمانی برابر و همچنین تساوی در مشارکت‌های اجتماعی و سیاسی مورد بحث قرار گرفت. کنفرانس یا اجلاس چهارم مقام زن که یکی از محوری‌ترین و مهم‌ترین اجلاس‌ها تا کنون بوده است در سال ۱۹۹۵ و در شهر پکن برگزار شد که بعد‌ها به اجلاس پکن معروف شد. در این اجلاس برنامه‌ای با ۱۲ محور مورد تصویب ۱۸۹ کشور قرار گرفت. دوازده محور مورد توجه در این اجلاس زنان و فقر، تحصیل و آموزش زنان، زنان و بهداشت، خشونت علیه زنان، زنان و درگیری‌های مسلحانه، زنان و اقتصاد، زنان در قدرت و تصمیم‌گیری، سازوکارهای نهادی برای پیشرفت زنان، حقوق بشر و زنان، زنان و رسانه، زنان و محیط زیست، دختر بچه‌ها بودند.
پس از اجلاس پکن تاکنون اجلاس‌های سالانه مقام زن در سازمان ملل متحد برگزار می‌شود و امسال پنجاه و نهمین اجلاس در نیویوروک و با موضوع بازنگری بر اجرا و دستاوردهای اعلامیه و برنامه عمل پکن، با تأکید بر برابری جنسیتی و توان‌افزایی زنان برگزار شد. از آنجا که این اجلاس ۲۰ سال پس از اجلاس پکن برگزار می‌شد از آن به عنوان پکن+۲۰ نیز یاد می‌کنند.
برابری جنستی محور اصلی اجلاس
در پنجاه و نهمین اجلاس مقام زن، تحقق کامل برابری جنسیتی محور اصلی گفتگو‌ها بود. به گفته رییس نهاد زنان ملل متحد برنامه عمل پکن، دارای ابعاد شفاف در مورد مشارکت دولت‌های عضو و نهادهای جامعه مدنی است. در سال ۲۰۱۵ شاهد کم‌وکاستی‌ها و افت‌وخیزهایی در مسیر تحقق برابری جنسیتی هستیم، اما باید سال ۲۰۳۰ به عنوان تاریخ انقضا برای تحقق کامل برابری جنسیتی در سراسر جهان، قلمداد شود و تا آن سال، تمامی اقدامات لازم برای تحقق برابری جنسیتی به‌عمل آید. گزارش اخیر دبیرکل ملل متحد در مورد چگونگی اجرای اعلامیه و برنامه عمل پکن، شاهد بسیار خوبی مبنی بر لزوم تعیین یک بازه زمانی مشخص برای تحقق برابری جنسیتی در سراسر جهان است.
همچنین یکی از مهم‌ترین نکات در بیانیه رییس نهاد زنان ملل متحد، تعیین موعد قطعی ۱۵ ساله برای تحقق کامل برابری جنسیتی در سراسر جهان بوده و یکی از نکات مثبت سازوکار‌ها و مکانیسم‌های حقوق بشری بین‌الملل، همین تعیین چشم‌انداز برای طولانی‌مدت (پانزده سال آتی) است. حمایت از حقوق زنان هم‌جنس‌گرا و توان‌افزایی اقتصادی و تجاری زنان از دیگر محورهای بیانیه رییس نهاد زنان ملل متحد بود.
حضور ایران در کمیسیون مقام زن
سال ۱۳۸۹ خورشیدی بود که شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل به اتفاق آرا، عضویت ایران در کمیسیون مقام زن را تصویب کرد. همزمان جمعی از فعالان جنبش زنان و تعدادی از حامیان بین المللی آن‌ها با انتشار بیانیه‌ای خطاب به شورای اقتصادی- اجتماعی سازمان ملل متحد به تایید نامزدی ایران برای کسب کرسی گروه منطقه‌ای آسیا در کمیسیون موقعیت زنان اعتراض کرده و مراتب هشدار خود را نسبت به حضور ایران در این مجمع بین المللی به اطلاع اعضای شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد رساند. در بخشی از آن بیانیه با اشاره به عدم الحاق حکومت ایران به کنوانسیون رفع تبعیض از زنان (سی داو) و مخالفت با آن آمده بود: «دولت ایران با نقض حقوق زنان در قانون، ساختارهای اجرایی کشور و نهادهای فرهنگ سازی که هنجار‌های اجتماعی را ترویج می‌کنند، همواره کوشیده است تا نابرابری جنسیتی را در تار وپود جامعه از خانواده گرفته تا عالیترین نهادهای کشوری تثبیت کند».
فعالان حقوق زنان حق انتخاب همسر برای دختران، نداشتن حق انتخاب تحصیل بعد از ازدواج، نداشتن حق طلاق، نداشتن حق سرپرستی فرزند، تلاش برای تسهیل چند همسری مردان، تصویب طرحی به نام عفاف که به ماموران دولتی اجازه می‌دهد در خیابان‌ها با زنان و دختران رفتارهای پر خشونت داشته باشند، سهمیه بندی جنسیتی دانشگاه‌ها و دستگیر و زندانی کردن فعالان مسالمت جوی حقوق زن را از نمونه‌های نقض برابری جنسیتی در ایران می‌دانند.
هیات ایرانی در اجلاس پکن+۲۰
هیات دولتی ایران به ریاست شهیندخت مولاوردی شنبه گذشته، ۱۶ اسفندماه راهی نیویورک شد. سوسن باستانی استاد دانشگاه و معاون راهبردی مرکز زنان و خانواده، فهیمه فرهمندپور مشاور امور زنان و خانواده وزیر کشور، سهیلا جلودارزاده مشاور زنان و خانواده وزیر صنعت، معدن و تجارت و همچنین لیلا فلاحتی استاد دانشگاه و مدیر کل بین‌الملل مرکز زنان و خانواده شهیندخت مولاوردی را در این سفر همراهی کردند. شهیندخت مولاوردی سخنران مراسم افتتاحیه اجلاس کمیسیون مقام زن بود و اعضای هیات دولتی ایران در دو پنل تخصصی «برابری جنسیتی مرجع ملی زنان» و «مکانیزم‌های نهادین برای پیشرفت زنان» شرکت کردند. همچنین در حاشیه این اجلاس، پنلی تخصصی با عنوان «زنان ایران ۲۰ سال پس از پکن» در مقر سازمان ملل در نیویورک شد که اعضای هیات ایرانی در این پنل سخنرانی‌هایی را درباره وضعیت آموزش، بهداشت و سلامت، زنان در قدرت تصمیم گیری، توانمند سازی اقتصادی زنان و مشارکت اقتصادی آن‌ها و به طور کلی دستاوردهای ۲۰ سال گذشته در همه عرصه‌ها انجام داد.
از سوی دیگر معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده در حاشیه اجلاس نیز دیدارهای دوجانبه‌ای را انجام داد که دیدار با ملومبو، مدیراجرایی نهاد زنان ملل متحد از جمله آن‌ها بود.
آنچه از پیش از آغاز نشست قابل تامل است فضا سازی‌هایی بود که از سوی برخی رسانه‌های اصولگرا پیرامون این اجلاس و حضور هیات دولتی صورت گرفت. به عنوان نمونه سایت قطره در مطلبی با عنوان «لشکر کشی زنانه به سرزمین شیطان» مدعی شد هیات ایرانی عازم نیویورک شامل ۱۸۰ زن است. همچنین فرشته روح‌افزا، مسول خواهران بسیج دانشجویی ضمن انتقاد شدید از تفکرات فمینیستی گفته بود قرار است ۱۰۰ زن مولاوردی را در این سفر همراهی کنند.
در واکنش به جوسازی‌های اصولگرایان شهیندخت مولاوردی در دهمین نشست معاونت امور زنان و خانواده با دستگاه‌های اجرایی گفت: «بر خلاف ادعای برخی سایت‌ها که معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری ۱۰۰ نفر را همراه خود به نیویورک می‌برد، ما تنها ۵ نفر از سازمانهای مردم نهاد را همراه خود می‌بریم و از هرکدام از آن‌ها حدود ۱۰ میلیون تومان حمایت می‌کنیم».
وی همچنین پس از رسیدن به نیویورک در صفحه فیس بوک خود نوشت: «چهار نفر همراه و دو نفر از وزارت امور خارجه جمیعاً هیأت دولتی را تشکیل می‌دهیم و دو نفر دیگر از همراهان به دلیل عدم صدور ویزا تا این تاریخ هنوز به هیأت نپیوسته‌اند. در مسیر پرواز چهار نفر از اعضای سازمانهای مردم‌نهاد را هم مشاهده کردیم.»
شهیندخت مولاوردی، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده پس از بازگشت از پنجاه و نهمین اجلاس مقام زن با اشاره به حواشی ایجاد شده پیرامون حضور خود و تیم همراهش دراین اجلاس نوشت: «ظاهراً علاوه بر دلواپسان داخلی سفر برخی هم در خارج از کشور با تحریف سخنرانی من در افتتاحیه اجلاس و گل‌آلود کردن آب در حال گرفتن ماهی‌های خود هستند! شاه‌بیت انتقادات‌شان هم اشاره به تأثیر تحریم‌های یک‌جانبه و زورمدارانه بر وضعیت زنان و کودکان در آن سخنرانی ۵ دقیقه‌ای است و اصرار دارند این موضوع را جا بیاندازند که در آن سخنرانی تحریم‌ها تنها دلیل عدم دستیابی به توازن چنسیتی فراگیر بیان شده است و هم صدا با مخالفان داخلی شکسته شدن قفل تحریم‌ها از اینکه مبادا قدمی برای رفع تحریم‌ها برداشته شود برآشفته شده‌اند. او در ادامه متن کامل سخنرانی خود در اجلاس را منتشر کرده است».
حال باید دید حواشی ایجاد شده از سوی اصولگرایان برای معاونت امور زنان و خانواده رییس جمهور با بازگشت مولاوردی و تیم همراهش به کشور پایان می‌یابد یا سخنان و دیدارهای او و همراهانش در نیویورک دستاویزی برای اعمال فشار بیشتر بر دولت یازدهم خواهد بود.
