بحران افزایش مادران کم‌سن در ایران
عرصه سوم- روشنک آستارکی: بر اساس اعلام پایگاه اطلاعات سازمان ثبت احوال در ۹ ماهه امسال یک هزار و ۲۷۷ مورد ولادت از مادران کمتر از ۱۵ سال گزارش شده است. همچنین در سال گذشته نیز آمار این ولادت‌ها در مادران کم سن یک هزار و ۷۲۷ مورد بوده است. این در حالی است که کل ولادت سال گذشته یک میلیون و ۴۷۱ هزار و ۸۳۴ مورد بوده و در مجموع می‌توان گفت ولادت مادران زیر ۱۵ سال یک دهم درصد کل آمار موالید را به خود اختصاص داده است.
بر همین اساس استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان با ۴۶۲ مورد ولادت از مادران زیر ۱۵ سال دارای بیشترین آمار و استان خراسان جنوبی با ثبت سه مورد دارای کمترین آمار در میان استانهای مختلف بوده است. در استانهای خراسان رضوی، خوزستان، آذربایجان شرقی و غربی و همچنین کرمان به ترتیب بعد از سیستان و بلوچستان دارای بیشترین آمار تولد نوزادان از مادران کم سن را به خود اختصاص داده‌اند که به اعتقاد کارشناسان و جامعه‌شناسان دراین استان‌ها به دو دلیل عمده فقط و همچنین خرده فرهنگهای موجود امکان تحصیل و اشتغال به دختران داده نمی‌شود و این خانواده‌ها دختران خود را در سنین کودکی به خانه بخت می‌فرستند.
از سوی دیگر آمار این ولادت‌ها در استانهای اردبیل با ۶۹ مورد، البرز ۲۰ مورد، بوشهر ۲۰ مورد، تهران ۴۶ مورد، چهارمحال بختیاری ۱۴ مورد و خراسان شمالی ۵۱ مورد گزارش شده است. همچنین استانهای زنجان با ۲۹ مورد، فارس ۲۷ مورد، قزوین ۲۲ مورد، کردستان ۲۵ مورد، کرمانشاه ۲۴ مورد، گلستان ۴۲ مورد، گیلان ۲۶ مورد، لرستان ۵۶ مورد، مازندران ۳۵ مورد، مرکزی ۱۴ مورد، هرمزگان ۵۷ مورد، همدان ۴۲ مورد و استان یزد نیز ۱۶ مورد تولد نوزادان توسط مادران کمتر از ۱۵ سال گزارش شده است.
معصومه دارایی، کار‌شناس مامایی دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز در مهر ماه سال جاری گفت: سالانه حدود شش میلیون دختر جوان قبل از سن ۱۸ سالگی در آسیا و اقیانوسیه مادر شدن را تجربه می‌کنند که این شاخص در کشور ما کمتر از ۱۰درصد موارد بارداری رخ می‌دهد.
حمایت دولت از ازدواج زودهنگام
تولد نوزادانی از مادران زیر ۱۵ سال محصول ازدواج زودهنگام این دختربچه‌ها است. بر اساس برخی آمار در ایران ۱. ۱۴ درصد دختران شهری (با بیشترین شیوع در قم) و ۱۹.۴ درصد دختران روستایی (با بیشترین شیوع در همدان) در سنین ۱۵ تا ۱۹ سالگی ازدواج می‌کنند. این رقم در رابطه با سنین ۱۰ تا ۱۴ سالگی، ۱ درصد در مناطق شهری و ۱. ۶ درصد در مناطق روستایی است.
در حالیکه بسیاری از کارشناسان علت اصلی ازدواج زودهنگام در میان دختربچه را عوامل فرهنگی و اقتصادی بیان می‌کنند اما دولت و مجلس نیز در سالهای گذشته از کاهش سن ازدواج در کشور حمایت کرده‌اند.
در برخی خانواده‌های فقیر، ازدواج دختر برابر با کم شدن هزینه‌های جاری خانواده است ضمن اینکه در صورت وضعیت مالی مناسب داماد، خانواده یک حامی مالی نیز پیدا می‌کند. از سوی دیگر در برخی خانواده‌های سنتی بحث بکارت دختر هنوز به عنوان امری مهم تلقی شده و در واقع از امکان ازدواج زودهنگام دختران به عنوان راهی برای پیشگیری از بی‌آبرویی احتمالی استفاده می‌شود.
این در حالیست که قوانین کشور هیچ محدودیت یا ممنوعیتی برای سن ازدواج ندارند. هر چند بنا بر قوانین بین المللی افراد زیر ۱۸ سال کودک به شمار می‌آیند اما در قوانین ایران ازدواج در هر سنی ممکن است منتها ازدواج دختر کمتر از ۱۳ ساله و پسر کمتر از ۱۵ سال «منوط است به اذن ولی به شرط مصلحت با تشخیص دادگاه صالح». ازدواج قبل از بلوغ (۹ سال قمری در دختران و ۱۵ سال قمری در پسران) توسط ولی کودک (پدر و جد پدری) انجام می‌شود.
عوارض ازدواج و مادرشدن زودهنگام
کارشناسان معتقدند آسیب‌های جسمی و فیزیولوژی، روانی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری دامن‌گیر دخترانی است که در سن پایین ازدواج کرده و مادر می‌شوند. دکتر غلامرضا علیزاده، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز ناسازگاری و عدم انسجام را از عوارض ازدواج در سنین پایین ارزیابی کرده است. چرا که از دید وی چون فرد هنوز به درجه ای از بلوغ اجتماعی نرسیده و نیاز به تشکیل خانواده در وی نهادینه نشده وارد یک فرایند زودرس می‌شود و در این شرایط فرد از زندگی مشترک آزرده خواهد شد.
فاطمه ناهیدی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز از ابعاد مختلف این موضوع را مورد تحلیل قرار داده و معتقد است: «در نوجوانی بلوغ کامل فکری اتفاق نمی‌افتد، در نتیجه این افراد آمادگی لازم را برای تشکیل خانواده ندارند. حال اگر ازدواج کرده و پرورش یک کودک به مسوولیت‌های آنان افزوده شود، مشکل چند برابر خواهد شد. این افراد در نوجوانی هنوز نیاز به حمایت‌های خانواده دارند. تغییرات خلقی که در نتیجه بلوغ رخ می‌دهد، نظیر حساس شدن و زودرنجی نشان‌دهنده آماده نبودن این زنان برای پرورش بچه است».
از سوی دیگر پزشکان متخصص با اشاره به بروز عوارض قبل و پس از زایمان در بارداری‌های زیر بیست سالگی خطرات حین بارداری را برای مادران بسیار جوان شامل زایمان زودرس، فشارخون بالای مادر، بروز کم‌خونی در مادر، مرگ مادر، مرگ جنین و رشد ناکافی جنین داخل رحم می‌دانند و بر احتمال بروز عوارضی چون پیشرفت نکردن زایمان به دلیل تکامل ناکافی لگن، پارگی‌های نسج کانال زایمانی، خونریزی‌های حین و پس از زایمان ناشی از کم‌خونی مادر و در نهایت جمع نشدن رحم نیز تاکید می‌کنند.
در پایان گفتنی است آمار و تحلیل‌های ارایه شده از سوی مراکز و کارشناسان مختلف هرچند تلخ به نظر می‌رسد اما تلخ‌تر حمایتی است که از سوی قانون‌گذاران کشور پیرامون معضل ازدواج و فرزندآوری افراد زیر ۱۸ سال در ایران رخ می دهد. این حمایت نه تنها در تصویب انواع لوایح و طرح‌ها در مجلس نمود پیدا کرده بلکه تا جایی در ذهن برخی از مسوولان خانه کرده است که حتی تحصیل و رفتن به دانشگاه را از موانع ازدواج ارزیابی می‌کنند. در سالهای اخیر موجی تبلیغاتی برای ازدواج و فرزندآوری در سنین پایین نیز از سوی مسوولان راه افتاده که طراحی پوستر، ساخت فیلم‌های سینمایی و انتشار تصویر دو کودک نوزاد به بغل به عنوان جوان‌ترین پدر مادر ایران از آن جمله است.
