عرصه سوم: سازمان حقوق بشر ایران در دهم خرداد ماه جاری خبر از افزایش چشم‌گیر اجرای احکام اعدام در زندان‌های کشور داد. در جمهوری اسلامی ایران، اولین بار نیست که محکومین به اعدام در دسته‌های چند نفره برای اجرای حکم فراخوانده می‌شوند اما به نظر می‌رسد در ماه‌ها و هفته‌های گذشته آمار این اعدام‌ها افزایش چشم‌گیری داشته است.
در خبر دیگری به گزارش همین سازمان یکی از زندانیانی که جهت اجرای حکم اعدام فراخوانده شده بود جهت به تعویق افتادن اعدامش با ضربات کارد اقدام به کشتن یک زندانی محکوم به مرگ دیگر کرده است تا شاید این‌گونه با تشکیل پرونده قضایی و صدور کیفرخواست قتل، اجرای حکم اعدامش مدتی به تاخیر بیافتد.
این در حالی است که از مدتی پیش بحث تغییر قانون اعدام در پرونده‌های مربوط به مواد مخدر در قوه قضاییه و مجلس بالا گرفته بود و قرار بود در ماه گذشته این قانون لغو شود.
در همین ارتباط و برای آگاهی از آخرین اخبار پیرامون اعدام‌ها در ایران گفتگویی انجام داده‌ایم با دکتر محمود امیری مقدم سخن‌گوی سازمان حقوق بشر ایران.
دکتر محمود امیری مقدم فارغ التحصیل دررشته پزشکی , دارای دکترا در رشته نیورو بیولوژی(مغز و اعصاب)، و استاد دانشکده پزشکی اسلو، نروژ است که فعالیت های گسترده‌ای را هم در زمینه حقوق بشر و تلاش‌های برجسته‌ای در مبارزه بر علیه حکم اعدام در ایران داشته است.
متن کامل گفتگوی عرصه سوم با دکتر امیر مقدم به شرح زیر است:
-آقای امیری مقدم، گزارش‌های رسیده از زندان‌های ایران حکایت از افزایش تعداد اعدام‌ها در هفته‌های گذاشته دارند، شما دلیل بالا رفتن این آمار را در چه می‌دانید؟
آمار اعدام‌ها در یک سال و نیم گذشته سیر صعودی داشته ولی در ایران و از اول ماه می میلادی تا کنون بیش از ۱۳۰ اعدام داشتیم که حتی در کشوری مثل ایران هم بی‌سابقه است و ما دلیل اصلی این افزایش اعدام‌ها را نمی‌دانیم. اگر مقایسه کنیم یک سال و نیم گذشته را با دوران آقای احمدی نژاد متوجه می‌شویم در دوران دولت قبلی تقریبا هر ماه جامعه جهانی نسبت به اعدام‌ها در ایران واکنش شدید نشان می‌داد اما در دوره دولت اخیر، با وجود این‌که تعداد اعدام‌ها افزایش یافته شاهد چنین واکنش‌هایی از سمت جامعه جهانی نیستیم و این خود می‌تواند دلیلی باشد بر ادامه این روند توسط جمهوری اسلامی ایران.
– به نظر می‌رسد اکثر این اعدام‌ها از میان متهمان پرونده‌های قاچاق مواد مخدر بوده‌اند، قرار بود اردیبهشت گذشته قانون منع اعدام در این گونه پرونده‌ها به تصویب مجلس برسد، سرنوشت این قانون به کجا رسید؟
بله بیشترین اعدام‌ها مربوط به اتهامات قاچاق مواد مخدر است و شاید افزایش این اعدام‌ها ربطی داشته باشد به لایحه‌ای که قرار است در مجلس تصویب شود. شاید قصد دارند قبل از تصویب این لایحه تکلیف این زندانیان را روشن کنند، البته این یک گمان است. ما از زمان تصویب قانون هنوز اطلاعی نداریم، در مطبوعات ایران آمده بود که قرار است این لایحه به تصویب برسد اما هنوز در این رابطه تصمیم گیری خاصی انجام نشده.
در یک سال گذشته ما شاهد تغییر نظر قوه قضاییه در حرف بوده‌ایم، هم رئیس قوه و هم رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضاییه هر دو از قانون جدید و تعداد بالای اعدام‌ها ابراز ناراحتی کرده بودند، البته افراد دیگری هم هستند در ستاد مبارزه با مواد مخدر و یا وزیر کشور که در چندین ماه گذشته اعلام کرده بودند قوه قضاییه نباید نسبت به قاچاق‌چیان مواد مخدر رحم نشان دهد. اگر این حرف‌ها را باور داشته باشیم باید گفت قوه قضاییه امروز موافق تغییر قانون است. البته این یک فرض است چرا که هر اعدامی باید توسط رئیس قوه قضاییه امضا شود و همان طور که می‌دانید تمامی این اعدام‌ها به امضای ایشان رسیده‌است.
– در چنین شرایطی اصولا انتقادات متوجه قوه قضائیه جمهوری اسلامی است، شما نقش دولت را در فرایند اعدام‌ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟ انتظار جامعه مدنی از دولت چه می‌تواند باشد؟
هر چند تصمیم گیر اکثر اعدام ها قوه قضاییه است اما دولت هم می‌تواند حداقل در مورد این وضعیت اظهار نظر کند، چیزی که ما در یک سال و نیم گذشته اصلا شاهدش نبودیم. حتی در مورد اعدام‌های مواد مخدر دیده‌ایم که وزیر کشور خواستار برخورد شدید تر با این متهمان بوده‌اند.
نکته دیگر این که اعدام‌های ملاء عام جایی است که دولت امکان تصمیم گیری دارد چرا که این گونه احکام برای اجرا حتما باید به تصویب شورای تامین استان برسد که ریئس آن، استاندار به عنوان نماینده دولت است و اگر دولت بخواهد از اعدام‌های در ملاء عام جلوگیری کند حداقل می‌تواند این گونه تصمیمات را وتو کند که ما این را هم نمی‌بینیم.
– آیا نزدیک شدن به اخرین دور مذاکرات هسته‌ای تاثیری بر افزایش این گونه احکام داشته؟ اساسا فکر می‌کنید معادلات بین المللی تاثیری در این فرایند دارند؟
بر عکس انتظار ما هر چقدر که روابط کشورهای غربی با ایران بهتر شد دیدیم که تعداد اعدام‌ها در ایران بالاتر رفت به همین دلیل تا کنون تاثیر مثبتی نداشته و این می‌تواند به این دلیل باشد که مسائل هسته‌ای، مساله حقوق بشر در ایران را تحت الشعاع قرار دادند. ما می‌دانیم که حکومت ایران می‌تواند تحت تاثیر فشار بین المللی قرار بگیرد و از آنجا که امروز مسائل هسته‌ای و عراق اولیت اصلی مذاکره کشورهای غربی با ایران شده است می‌بینیم که مسئاله حقوق بشر کاملا تحت الشعاع آن قرار گرفته است.
– علاوه بر نهاد های حکومتی، سازمان‌های حقوق بشری برای توقف این گونه احکام چه فعالیت‌هایی می توانند انجام دهند؟
گروه‌های مدنی در داخل باید هم اعتراض کنند و هم گفتمان مخالفت با این اعدام‌ها را که از سمت قوه‌قضائیه آغاز شده وارد جامعه کنند، سازمان‌های حقوق بشری خارج از کشور در این برهه مطمئنا کارشان مهم‌تر از قبل است چرا که حکومت ایران در حال حاضر حساسیت خاصی نسبت به واکنش‌های بین المللی دارد و در واقع با مطرح کردن این اعدام‌ها و موارد نقض حقوق بشر ما می‌توانیم این مسئاله را روی میز دیالوگ جامعه جهانی با دولت ایران بگذاریم که بدون شک می‌تواند تاثیر گذار باشد.
باید توجه داشت که اعدام‌های مواد مخدر جز خطوط فرمز نظام نیستند چرا که افرادی در خود حاکمیت هم انتقاد داشته‌اند به این اعدام‌ها، بنابر این فعالان جامعه مدنی می‌توانند راحت‌تر به این احکام اعتراض کنند. همچنین خانواده‌های این زندانیان. ما چندین هزار محکوم به اعدام داریم که در صف انتظار اجرای حکم هستند که خانواده‌ها و وکلای اینها می‌توانند اعتراض مدنی خود را نشان بدهند.
