عرصه سوم– گزارش احمد شهید گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در مورد نقض شدید حقوق بشر در ایران با واکنش‌های متعددی از سوی فعالان حقوق بشر و جامعه مدنی روبرو شد. از جمله انتقادات به این گزارش نادیده گرفتن و یا عدم توجه کافی به نقض حقوق کارگران، اقلیت‌های قومی، هم جنس گرایان ،جنبش زنان و مواردی دیگر است.
درگزارش زیر که با عنوان «مطالبات زنان کرد و گزارش احمد شهید» برروی سایت رادیو زمانه منتشر شده است، مسائل زنان کرد و نامه فعالان زن در کردستان به احمد شهید بررسی شده است.
مصاحبه حسن کاکارش با ثریا فلاح
حسن کاکارش–پس از انتشار گزارش احمد شهید، گزاشگر ویژه سازمان ملل برخی از گروه‌ها و شخصیت‌های ایرانی نامه‌هایی به او ارسال کردند.
بیشتر این نامه‌ها حاکی از این هستند که نقض حقوق بشر در ایران در سطح گسترده‌تری صورت گرفته است. برخی هم از دیگر موارد نقض حقوق بشر در ایران خبر داده‌اند که در گزارش احمد شهید اشاره‌ای به آن نشده است.
یکی از این گروه‌ها، جمعی از مدافعان حقوق زنان و فعالان مدنی هستند که خواستار انعکاس وضعیت زنان کرد در گزارش‌های آینده گزارشگر ویژه سازمان ملل شده‌اند.
این فعالان مدافع حقوق زنان در قسمتی از نامه خود به احمد شهید نوشته‌اند: “ما بر این باوریم که از آنجایی که این گزارش مطمئنا بعنوان سند پایه‌ای، محور بحث و گفت‌وگو برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران قرار خواهد گرفت بایست در حد امکان به نقض گسترده و نظام‌مند حقوق تمامی اقشار جامعه در ایران بپردازد. ما به نوبه خود به طور روشن خواستار انعکاس وضعیت زنان کرد که به دلیل ستم‌های چند جانبه از حقوق انسانی خود محروم هستند می‌باشیم. عدم وجود اطلاعات کافی در رابطه با نقض حقوق زنان کرد در گزارش شما را در ارتباط با روش‌های پیشنهادی کار می‌بینیم.”
در پیوند با مطالبات زنان کرد و نامه این دسته از فعالان مدنی به احمد شهید، با ثریا فلاح مدافع حقوق زنان گفت‌وگویی کرده‌ایم.
چه عواملی باعث عدم اشاره احمد شهید به مسئله زنان کرد در گزارش خود به سازمان ملل شده است؟
ثریا فلاح: دلایل زیادی برای عدم اشاره به مسائل زنان کرد در گزارش مقطعی آقای احمد شهید وجود دارد. به طور مختصر به هر مورد اشاره می‌کنم: تمرکز آقای احمد شهید بر آن پرونده‌هایی بوده است که به طور مستقیم از سوی برخی از فعالان حقوق بشری با ایشان مطرح شده است. بدین معنا که اگر موارد حاد‌تر و وخیم‌تریمانند مسائل جانی هم مطرح باشند به دلیل عدم طرح آنان با وی در گزارش نیامده است. ما زنان کرد و گروه‌هایی را به اندازه کافی نداشتیم تاپرونده‌هایی را به وی ارائه دهند.بر این باور بودیم که تیم همکار ایشان از گزارش‌های محرز موجود که به طور دوره‌ای در سازمان‌های مختلف حقوق بشری چاپ و درج می‌شود کمک می‌گیرند.
–این گزارش که در ماه اکتبر تحت عنوان “وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران” در دسترس عموم قرار گرفته، چنان‌که از اسمش پیداست گزارشی جامع نیست. این گزارش در واقع کارنامه جمهوری اسلامی ایران طی شش ماه از مارچ تا سپتامبر ۲۰۱۱است. پس نمی‌توانسته است به نکات درخواستی ما پاسخ دهد ولی امکان طرح مسائل زنان کرد وجود داشت.
–فرصت کمی از زمان انتخاب ایشان به‌طور رسمی (از آگوست ۲۰۱۱) تا ارائه گزارش اوبه سازمان ملل در ماه اکتبر وجود داشت. یعنی او زمان زیادی نداشت. در این زمان امکان دسترسی به منابع قابل اعتماد نبود که به‌طور دقیق به ارائه گزارش بپردازند. به نظر عملی نمی‌رسید که با وجود زمان محدود و عدم دسترس به شاهدان عینی گزارشی مفصل تهیه شود، اما هنوز احمد شهید می‌تواند از گزارش‌های ماهانه و سالانه سازمان عفو بین‌الملل استفاده کند که به تفصیل به وضع زنان کرد پرداخته است.
–عدم دسترسی به مستندات کافی و نبود امکانی برای آوردن خانواده‌های آسیب‌دیده از ایران و نگرانی از ایجاد مشکلاتی برای خانواده‌های قربانیان و کشته‌شدگان از سوی حکومت ایران از دیگر مسائل و مشکلات موجود بود.
– من فکر می‌کنم یک‌سری ارجحیت های سازمانی و فکری از جانب افراد و گروه‌هایی وجود داشت که توانستند درآن مدت با احمد شهید تماس حاصل کنند. چنانچه در بخش مقدماتی گزارش نیز اشاره شده است که گزارش‌ها از طریق شماری از کنشگران حقوق بشر و جامعه مدنی ایران و هم‌چنین سازمان‌های بین‌المللی تهیه شده است. آنقدر موارد نقض حقوق بشر در ایران فراوان است که از نظر کسانی که با ایشان همکاری کرده‌اند شاید مسائل ما جزئی است.
در این گزارش که به شش فصل تقسیم‌بندی شده است، امکان طرح یا بردن نام زنان زندانی کرد که یا حکم اعدام دارند یا احکام طولانی مدت گرفته‌اند در چندجا ازجمله در فصول “وضعیت فعالان سیاسی، بخش حقوق زنان، اقلیت‌های قومی و مجازات اعدام و حبس” وجود داشت
البته باید بگویم هدف ما این نیست که بگوییم تنها نقض گزارش ایشان مورد مسائل زنان کرد است. این مشکل در مورد مسائل اقلیت‌های اتنیکی و دگرباشان جنسی و مادران عزادار و… هم وجود دارد،اما این مسائل به این معنا نیست که مسائل و مشکلات بسیار پیچیده زنان کرد به حاشیه رانده شود. هم‌چنین من معتقدم بایدنامه‌ها و مستندات موضوعی به دفتر آقای شهید ارسال شودو هر گروه و قربانیان نقض حقوق بشر و سازمان‌های حقوق بشری شکایت‌های‌شان را به دفتر گزارشگر ویژه ارسال کنند. افراد می‌توانند با گروه‌ها و کمپین‌های مختلف همکاری و یا نامه آنان را امضا کنند.
مطالبات زنان کرد به طورمشخص در کردستان ایران چیست؟
مطالبات زنان کرد به دلیل وضعیت حاکم در کردستان برای سال‌های متمادی و در طی لااقل سه نسل به نسبت مشخص و متعارف،اما بر اساس موقعیت اجتماعی، جغرافیایی، پایگاه و خاستگاه آنان تا حدی متفاوت است. به دلیل اهمیت مسائل ملی در میان کرد‌ها با وجود فقر حاکم نمی‌توان گفت خواست‌های اقتصادی آنان بیشتر برای‌شان مهم است یا مطالباتی در حیطه مسائل اجتماعی. اما آنچه مشخص است زنان از لحاظ اقتصادی تحت فشار شدید هستند. نان و کار می‌خواهند.آب سالم و طبیعی و مسکن می‌خواهند. زنان روستایی درگیر مشکلات وابسته به اقتصاد به شدت ضعیف و بیمار نگهداشته شده مناطق کردنشین هستند و مجبور به امرار معاش هستند. آنها برای این کار خود خواهان حمایت و امنیت هستند. زنان عادی کرد خواهان بهتر شدن وضعیت اقتصادی خود هستند.
ایجاد امکانات تولید کار، ایجاد بازار کار برای صنایع دستی زنان، تولیدات خانگی و در کل فراهم کردن امکانات جذب نیروی زنان هستند. آنها به حق آزادی آموزش و تعلیم زبان مادری در کنار سایر زبان‌ها در ایران و خواهان آزادی انتخاب نام فرزند واسامی کردی و به شدت مخالف پیشبرد سیاست‌های ضد زبان مادری هستند. خواهان سیاست‌های درست در قبال تحصیلات دختران و ترک تحصیل آنان هستند. زنان کرد از بهداشت کافی برخوردار نیستند. دولت امکانات و بودجه کافی در اختیار این مناطق نمی‌گذارد. زنان خواهان تامین بهداشت کافی برای خود و دخترهای‌شان هستند که مادران آینده‌اند.
زنان کرد خواهان سیستمی هستند که پاسخگوی نیازهای ملی–مذهبی، مشکلات و چالش‌های قومی، و رعایت موازین و حقوق برابری شهروندی–نه از نوع شهروند درجه دو– هستند. زنان کرد خواهان از بین رفتن فشارهای سیاسی از جانب دستگاه‌های امنیتی بر خانواده‌هایی هستند که مرد یا پسر خانواده کشته یا اعدام شده و یا به یکی از احزاب پیوسته‌اند
زنان کرد خواهان سیستمی هستند که پاسخگوی نیازهای ملی–مذهبی، مشکلات و چالش‌های قومی، و رعایت موازین و حقوق برابری شهروندی–نه از نوع شهروند درجه دو– هستند. خواهان امنیت شهروندان در منطقه میلیتاریزه کردستان هستند. زنان کرد خواهان از بین رفتن فشارهای سیاسی از جانب دستگاه‌های امنیتی بر خانواده‌هایی هستند که مرد یا پسر خانواده کشته یا اعدام شده و یا به یکی از احزاب پیوسته‌اند. زنان مناطق مرزنشین که هیچ‌گونه امکان دسترسی به کار و اشتغال را ندارند و به همراه مرد خانواده کولبری می‌کنند، نیاید سر مرز‌ها اعدام شوند بلکه بایست امکانات کاربرایشان فراهم شود. مادران خواهان آزادی فرزندان در بندشان هستند.
مردم از تدوام فضای امنیتی در کردستان و تشدید برخوردهای سلیقه‌ای و غیر قانونی عوامل امنیتی و انتظامی با مردم کرد خسته شده‌اند. زنان کرد سال‌هاست که قربانیان مناطق پر کشمکش و نظامی هستند. حتی آنان که سواد ندارند به نگاهی اعتراض دارند که آنها را به عنوان کرد و قوم به حاشیه رانده شده شهروند درجه دوم می‌دانند. تفاوت‌های، نژادی، دینی، قومی و عقیدتی را به خوبی درک می‌کنند و خواهان رفع این تبعیض‌ها هستند. زنان متشکل‌تر و کسانی که از قوانین ضد زن اطلاع دارند خواهان عدم حمایت‌های قانونی از مسببین قتل‌های ناموسی، کمک به جلوگیری از خودسوزی و سایر نابهنجاری‌های اجتماعی هستند.
مادرانی که فرزند در حبس دارند،خواهان بازدید مقامات بین‌المللی از زندان‌های مخوف کردستان و مناطق کردنشین هستند. زنان نسل انقلاب خواهان آنند که کمی از بودجه سالیانه کشور به کردستان تعلق گیرد. خواهان جلوگیری از واردات تعمدی مواد مخدر توسط سپاه پاسداران به مناطق کردنشین هستند. زنان در بند خواهان حق رسیدگی علنی و منصفانه در دادگاه هستند. زنان تحصیل‌کرده خواهان سیستم سکولار هستند. من معتقدم مطالبات زنان کرد در سطح گذران زندگی و آزادی خود و فرزندانشان و بهداشت و امنیت تنزل کرده است. آنان از حق مذهب، حق تابعیت، حق پناهندگی، حق ملیت، تغییر مذهب، حق استفاده از فناوری علمی و هنری، حق مشارکت سیاسی در امور کشوری و تغییر ساختاری سخن نمی‌گویند. بلکه سیاست‌های اتوریته در ایران این در خواست‌ها را در ته صندوقچه تاریخ ریخته است.
نوشتن این نامه تا چه اندازه‌ای در گزارش‌های بعدی احمد شهید تاثیر خواهد گذاشت؟ آیا شما مستنداتی ارائه داده‌اید؟
نوشتن نامه در رابطه با و ضعیت زنان کرد در ایران و نامه‌های دیگر از جانب گروه‌ها کمپین‌ها و شخصیت‌های مستقل به تنهایی نمی‌تواند تاثیر شایانی در گزارش نهایی ایشان در ماه مارچ داشته باشد. آنچه در کارهای سازمان ملل و ارگان‌های وابسته بالاخص در رابطه با حقوق بشر مهم است شهادت افراد شکنجه دیده، زندانی، خانواده آنان و نیز این هست که چه بر سر آنان آمده. بخصوص در رابطه با افرادی که حقوق اولیه آنان،همانا حق آزادی از آنان سلب شده است.
افراد می‌توانند با تاکید بر اعلامیه حقوق بشر و بندهای آن شکایت‌های خود را بیان کنند. چنانچه در این بیانیه آمده است هر فردی سزاوار و محق به زندگی، آزادی و امنیت فردی است (ماده ۳اعلامیه) و هم‌چنین تاکید شده که تمام انسان‌ها آزاد زاده شده و در حرمت و حقوق با هم برابرند.(ماده اول) به همین دلیل تاکید بیشتر ما علاوه بر اشاره به ساختارهای اقتصادی – اجتماعی و مسائل فرهنگی که زاییده نظام موجود است،خشونت‌هایی را در بر می‌گیرد که زاییده قوانین جزایی و مدنی است وزنان را با چالش‌های فراوانی روبه‌رو کرد ه است. نوشتن نامه همراه با مستندات مؤثر است. البته گزارش‌هانمی‌تواند مقاله گونه باشد. درست مانند کار یک وکیل بایست جزء به جزء و دقیق باشد. زبان گزارش هم مهم است. چون دستیار ایشان به زبان فارسی تسلط دارند نامه یا اسناد نوشته شده نمی‌تواند به زبان کردی وآذری و.. باشد. قطعاًگزارش‌هاو مستندات موثرند به همین دلیل است که ایشان در روش کاری‌شان از دیدن افراد و گروه‌ها و سازمان‌ها کمک می‌گیرند.
این که آیا ما مستنداتی آماده کرده‌ایم؟ما به همراهی سایر کنشگران و فعالان حقوق بشر که دل‌شان برای کرد‌ها و زخم‌های تاریخی آنان می‌تپد گروه‌های کاری درست کردیم. در گروه زنان ۱۲نفر بودیم و هستیم که شروع به تهیه و تدارک مطالب و موضوعات و عکس و لینک و نامه و… کرده‌ایم. در جریان کار متوجه شدیم که برای موارد فرهنگی که متاسفانه فشار بسیار زیادی روی زنان کرد هست، حتی آقای احمد شهید به فرض بتواند با مقامات ایرانی به گفت‌وگو بنشیند،چه کمک اساسی برای اثبات تضییع حقوق آنان می‌کند؟هم چنین متوجه شدیم در مواردی مدرک کافی نداریم،ولی مسائل ما آنقدر زیاد است که به صورت یک کتابچه در آمده است. اگر وقت بیشتری داشتیم و اگر نیروی کافی در ایران داشتیم کار بهتری ارائه می‌شد.
نیرو‌های‌مان که همگی در عرض این یکی،دوسال یا از ایران بیرون آمده یا دستگیر و زندانی شده‌اند و خلاء وجود سازمان‌های مربوط به زنان هم که بر این مشکل می‌افراید. عجالتاً نامه‌ای نوشتیم با مقدمه‌ای که چرا زنان کرد معترضند و دوستان آن را امضا کردند. مهم این است که ما بتوانیم نامه‌ها را به جاهای مختلف بفرستیم و آنان را در جریان قرار دهیم. افراد به انجام کار در زمینه ارائه مستندات، آماده کردن افراد خانواده زندانیان سیاسی، ارائه عکس‌های واقعی از زنان منطقه، گزارش‌هاو اسناد به دست آمده توسط سازمان‌های معتبر وکمک گرفتن از پژوهشگرانی پرداختند که ساکت ننشسته‌اند.
گزارش بعدی احمد شهید از وضعیت حقوق بشر ایران در ماه مارچ (اسفند ۱۳۹۰) به شورای حقوق بشر سازمان ملل ارایه خواهد شد.فعالان مدنی و سیاسی باید در زمینه‌های فعالیت‌شان گزارش بدهند. هرچند دولت ایران و آیت‌الله صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه ایران گزارش احمد شهید را “سخیف، ناصحیح و غیرمستند” توصیف کرد و مطمئناًهیچ‌کدام از شهادت‌ها و اظهارات را نخواهند پذیرفت اما باید به گوش جهانیان برسد.
