عرصه سوم: به استناد “اهداف و وظايف شوراي عالي انقلاب فرهنگي”[1] به ويژه بندهاي 3 و2 و 4 و تبصره بند 3 از قسمت “ب” مصوبه مورخ 5/12/1364 شوراي عالي به منظور تحقق اهداف و اجراي وظايف قانوني وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي[2] مصوب 12/12/1365 خصوصاً بندهاي 16- 17- 19- 22- 23- 24- ماده 2 قانون، ضوابط و مقررات تأسيس مراكز، مؤسسات، كانونها و انجمنهاي فرهنگي و نظارت بر فعاليت آنها بدين شرح تصويب ميشود:
فصل اول- كليات و تعاريف
ماده 1ـ مراكز، مؤسسات، كانونها و انجمنهاي فرهنگي، تشكيلاتي است كه با اهداف و مقاصد فرهنگي اعم از انتفاعي يا غير انتفاعي (بر طبق ماده 584 قانون تجارت[3] و آييننامه اصلاحي ثبت تشكيلات و مؤسسات غير تجاري مصوب 1337) [4] و بر اساس شرايط مندرج در اين ضوابط به مسئوليت اشخاص حقيقي يا حقوقي اعم از دولتي، عمومي و خصوصي، افراد واجد شرايط براي فعاليت در يك يا چند قلمرو فرهنگي، هنري و سينمايي و مطبوعاتي با سرمايه ايراني تشكيل ميدهند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مجوز تأسيس، نظارت بر فعاليتها و انحلال آنها را صادر ميكند.
ماده 2ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بر طبق مقررات و شرايط مندرج در اين ضوابط پس از بررسي صلاحيت مؤسس يا مؤسسان و مدير يا مديران مسئول و با توجه به اهداف و موضوعات فرهنگي مندرج در اين اساسنامه آنها كه مصاديق و قلمرو آن حسب مورد از سوي وزارتخانه مشخص خواهد شد نسبت به صدور مجوز تأسيس تصميم خواهد گرفت.
ماده 3- تأسيس مراكز فرهنگي اقليتهاي ديني رسمي كشور[5] در محدوده امور فرهنگي آن اقليت نيز منوط به اخذ مجوز طبق اين ضوابط است.
ماده 4- تأسيس مراكز فرهنگي موضوع اين ضوابط از طرف سفارتخانههاي كشورهاي خارجي و سازمانهاي آزاديبخش يا اشخاص غير ايراني با رعايت قوانين راجع به خارجيان مقيم ايران و تأييد وزارت امور خارجه طبق آييننامهاي خواهد بود كه به تصويب وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ميرسد.
ماده5- اهداف فرهنگي مصرح در اصول سياست فرهنگي جمهوري اسلامي ايران الهام بخش فعاليتها و هدفهاي پيشبيني شده در اساسنامه مراكز مؤسسات و كانونها و انجمنهاي فرهنگي است و اين قبيل مراكز بايد در اساسنامه تنظيمي به رعايت كامل قوانين و مقررات نظام جمهوري اسلامي ايران و ضوابط فرهنگي ملزم شوند و فعاليت آنها منافاتي با مباني فرهنگ عمومي نداشته باشد.
فصل دوم- شرايط مؤسسان و مدير مسئول
ماده 6- مؤسس يا مؤسسان و مديرمسئول تشكيلات فرهنگي موضوع ماده 1 بايد واجد اين شرايط باشند:
1- تابعيت جمهوري اسلامي ايران[6]
2- نداشتن سوء پيشينه كيفري مؤثر[7] به تأييد مراجع ذي ربط و برخورداري از حسن شهرت[8].
3- محجور نبودن[9] و عدم ورشكستگي به تقلب و تقصير.
4- دارا بودن 27 سال سن[10]
5- انجام خدمت وظيفه عمومي و يا ارائه برگ معافيت دائم.
6- داشتن امكانات كافي مناسب به تشخيص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
7- داشتن مدرك كارشناسي يا معادل آن به تشخيص مراجع ذي ربط.
8- صلاحيت علمي و تخصصي يا تجارب كافي متناسب با موضوع (براي تقاضاي مراكز تك منظوره) .
9- داشتن 6 ماه سابقه مؤثر فعاليت در مؤسسات و مراكز فرهنگي چند منظوره (براي متقاضي مراكز چند منظوره) .
ماده 7- كارگزاران نظام گذشته اعم از: نخستوزيران، وزيران، استانداران، امراي ارتش و شهرباني و ژاندارمري، رؤساي سازمانهاي دولتي، نمايندگان مجلسين، سفرا، فرمانداران، شهرداران، رؤساي انجمنهاي شهر و شهرستان تهران و مراكز استانها و اعضاي ساواك، رؤساي حزب رستاخيز در تهران و مراكز شهرستانها و استانها و وابستگان رژيم سابق كه در فاصله زماني پانزدهم خرداد 1342 تا بيست و دوم بهمن 1357 در آن مشاغل بوده و همچنين كساني كه در اين مدت از طريق مطبوعات، راديو، تلويزيون يا سخنراني در اجتماعات، خدمتگزاران تبليغاتي نظام گذشته بودهاند و همچنين توطئهگران و اقدامكنندگان عليه اسلام و جمهوري اسلامي ايران، از تأسيس مراكز فرهنگي موضوع اين ضوابط محرومند.
ماده 8- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با مصاحبهها و بررسيهاي لازم و كافي ظرف يك ماه درباره تأييد صلاحيت يا عدم پذيرش تقاضا اعلام نظر خواهد نمود و در صورت اعلام موافقت اصولي با تقاضا، مؤسس يا مؤسسان موظفند در مدت يك ماه از تاريخ اعلام نسبت به ارائه اساسنامه و تحقق شرايط مندرج در آن كه در اين ضوابط به آن تصريح شده اقدام نمايند.
ماده 9- مؤسس يا مؤسسان در قبال سياستهاي فرهنگي و خط مشي كلي و مدير مسئول در قبال فعاليتها و امور اجرايي مركز فرهنگي مسئولند و وظايف و مسئوليتهاي هر يك بايد به تفكيك اساسنامه پيشنهادي منظور شود.
فصل سوم- شرايط و ضوابط مندرج در اساسنامه
ماده 10- اساسنامه مركز فرهنگي موضوع اين آييننامه بايد واجد اين نكات باشد:
1- ذكر اهداف فرهنگي و مصاديق فعاليتها و انطباق آنها با شرايط مندرج در اين ضوابط و شيوهنامههاي صادر شده در محدوده وظايف و اختيارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
2- ذكر نام و نوع فعاليت (غير تجاري انتفاعي يا غير انتفاعي) تابعيت و سرمايه و مدت فعاليت و التزامات قانوني مركز فرهنگي.
3- اركان و تشكيلات مركز (مؤسس يا مؤسسان، هيأت مديره و مدير عامل يا مدير مسئول، مجامع عمومي و نحوه تشكيل جلسات و رسميت آنها و نصاب مقرر براي تصميمگيري با تعيين حدود و وظايف و اختيارات و مسئوليتهاي هر يك به تفكيك) .
4- سرمايه اوليه و منابع تأمين درآمد و دارايي و وضع امور مالي و محاسباتي و نحوه تقسيم سود (در مورد مراكز انتفاعي) يا تخصيص درآمدها (در مورد مراكز غيرانتفاعي) و چگونگي تأمين هزينهها و زيانهاي احتمالي.
5- چگونگي اداره و عضو پذيري مراكز فرهنگي در آينده.
6- شرايط انحلال و تعيين تكليف اموال مركز فرهنگي پس از انحلال.
7- ساير شرايط و ضوابط با توجه به ضوابط و اهداف فرهنگي و بر اساس مقررات حاكم بر مؤسسات غير تجاري كه با مقاصد فرهنگي و در قلمرو يك يا چند فعاليت پيشبيني شده در ماده يك فعاليت ميكنند.
تبصره 1- اساسنامه پيشنهادي متضمن موارد ياد شده در ماده 10 بايد در دو نسخه تنظيم و به همراه صورت جلسات پس از امضا به تأييد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي برسد.
تبصره 2- در انجمنهاي فرهنگي (ادبي، هنري) كه نوع فعاليت آنها غير انتفاعي است تعداد مؤسسان نبايد از 3 نفر كمتر باشد ولي در مؤسسات فرهنگي كه در قلمرو يك فعاليت فرهنگي تأسيس ميشوند رعايت اين شرط الزامي نيست و مؤسسات و مراكز فرهنگي كه در قلمرو دو فعاليت موضوع اين ضوابط تأسيس ميشوند تعداد مؤسسان نبايد از تعداد فعاليتهاي فرهنگي پيشبيني شده در اساسنامه آنها كمتر باشد.
فصل چهارم- نحوه بررسي تقاضاي تأسيس و نظارت بر مراكز فرهنگي و چگونگي رسيدگي به تخلفات
ماده 11- به منظور بررسي تقاضاهاي دريافتي و تحقيق و رسيدگي به صلاحيت متقاضيان و مديران مسئول و صدور موافقت اصولي تأسيس مراكز فرهنگي و نظارت بر عملكرد آنها و نيز رسيدگي به موارد تخلف و تعليق يا لغو جواز صادر شده هيأتي به تشخيص و تعيين وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي متشكل از افراد و مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تحت عنوان “هيأت رسيدگي به امور مراكز فرهنگي” تشكيل ميشود.
1- وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي يا نماينده تام الاختيار وزير (رئيس هيأت) .
2- معاونان امور فرهنگي، هنري، مطبوعاتي، سينمايي و سمعي و بصري و پژوهشي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
3- سه نفر از صاحب نظران امور هنري، فرهنگي و سينمايي به انتخاب وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي.
ماده 12- اعضاي هيأت با حكم وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي منصوب ميشوند و مدت عضويت افراد منتخب 2 سال و تجديد انتخاب آنان براي دورههاي بعدي بلامانع است.
ماده 13- جلسات هر 15 روز يك بار تشكيل خواهد شد، دعوت از اعضا و تنظيم دستور جلسه و تهيه صورت جلسات و امور اجرايي هيأت نسبت به پذيرش تقاضاها و بررسي مدارك و طرح شكايات را دبير هيأت كه وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي به اين سمت منصوب ميكند انجام خواهد داد و دبيرخانه هيأت به تعداد كافي كارمند دفتري و كارشناس امور حقوقي و فرهنگي خواهد داشت.
تبصره- مصوبات با امضاي رئيس هيأت ابلاغ ميشود.
ماده 14- دبير هيأت تقاضاهاي دريافتي را پس از تكميل مدارك در جلسات هيأت مطرح و نتايج را در صورت جلسات منعكس ميكند و پس از امضاي اعضا و تصويب و تأييد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، تصميمات را رئيس هيأت ابلاغ خواهد كرد.
پروانه فعاليت مراكز، مؤسسات، كانونها و انجمنهاي فرهنگي با امضاي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي صادر ميشود.
ماده 15- به تخلفها در هيأت رسيدگي ميشود و در صورت اثبات تخلف، حسب مورد مجازاتهاي اخطار شفاهي يا كتبي، تعليق جواز يا تعطيل موقت مركز فرهنگي از 3 ماه تا يك سال، تعطيل دائم و لغو مجوز، اعمال و توسط دبير هيأت ابلاغ خواهد شد.
تبصره- متقاضياني كه صلاحيتشان از سوي هيأت تأييد نشده يا مؤسسات فرهنگي كه به علت ارتكاب تخلف به يكي از مجازاتهاي پيشبيني شده در ماده 16(تعليق و يا تعطيل موقت يا دائم مركز فرهنگي) محكوم ميشوند ميتوانند از تاريخ رؤيت تصميم هيأت در مدت 20 روز اعتراض خود را با ذكر دلايل و ارائه مدارك به وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي تسليم كنند. رأي وزير در ردّ اعتراض يا قبول آن قطعي و لازمالاجرا است.
ماده 16- هرگاه عمل ارتكابي مركز فرهنگي، عناوين تخلف و جرايم پيشبيني شده در قوانين مجازات اسلامي و ساير مقررات و قوانين جزايي كشوري را توأماً دارا باشد پس از بررسي پرونده موضوع به مراجع صالح قضايي احاله و تا صدور حكم قطعي از فعاليت مركز فرهنگي جلوگيري خواهد شد.
ماده 17- مراجع انتظامي ذيصلاح مكلفند به تقاضاي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي از ادامه فعاليت مراكز فرهنگي مذكور در مواد 15و 16 بدون مجوز يا مراكزي كه جواز آنها لغو شده جلوگيري كنند.
فصل پنجم- مقررات عمومي
ماده 18- هرگاه مدير مسئول شرايط مندرج در ماده 8 را از دست بدهد يا استعفا دهد يا فوت شود مؤسس يا هيأت مؤسسان موظفند موضوع را به دبيرخانه هيأت گزارش دهند و در مدت 2ماه فرد واجد شرايطي را به هيأت معرفي كنند. در غير اين صورت هيأت ميتواند جواز صادر شده را معلق يا لغو كند.
تبصره 1- تا زماني كه صلاحيت مدير مسئول جديد به تأييد نرسيده مسئوليتهاي او به عهده مؤسسان يا مؤسس خواهدبود.
تبصره 2- اعلام نظر هيأت مبني بر تأييد يا ردّ مدير جديد بايد در مدت يك ماه از تاريخ معرفي مدير مسئول جديد به مركز فرهنگي ذي ربط ابلاغ شود.
ماده 19- مراكز فرهنگي موظفند با به كارگيري نامها و نشانهاي مناسبي كه مركز فرهنگي ديگري ثبت نكرده باشد، در توليدات و انتشارات خود، نام مركز، شماره ثبت و مجوز تأسيس و نشاني مركز را در محل مناسبي درج كنند.
ماده 20- مراكز، مؤسسات، كانونها و انجمنهاي در حال فعاليت و فاقد مجوز، موظفند از تاريخ تصويب اين ضوابط در مدت 6 ماه وضع خود را با اين مقررات تطبيق دهند و مدارك لازم را همراه اساسنامه جديد طبق ضوابط و شرايط مندرج در ماده 6 ارائه دهند و پس از تأييد و صدور مجوز جديد نسبت به ثبت آن اقدام كنند، در غير اين صورت با آنها طبق ماده 17رفتار خواهد شد.
تبصره- مؤسساتي كه تا تصويب اين ضوابط با نامها و نشانهاي معيني فعاليت داشتهاند در ثبت اسامي و مشخصات خود اولويت دارند مشروط بر اين كه طبق مفاد ماده 20 عمل كنند.
ماده 21- هر مركز فرهنگي بايد دفاتر محاسباتي مهر و موم شده بر طبق قانون تهيه و مخارج و درآمدهاي خود را در آن ثبت كند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هر وقت لازم بداند ميتواند دفاتر مالي مراكز فرهنگي را بازرسي كند.
ماده 22- مراكز فرهنگي پس از تأييد صلاحيت مؤسسان و مديرمسئول و تصويب اساسنامه و صدور مجوز بايد نسبت به ثبت آن بر طبق اساسنامهاي كه به تأييد هيأت رسيده اقدام و نسخهاي از اساسنامه ممهور به مهر اداره كل ثبت شركتها و مؤسسات غير تجاري را با ذكر شماره ثبت و به دبيرخانه هيأت تسليم كنند و سازمان ثبت نيز موظف است نسبت به ثبت مراكز فرهنگي موضوع اين ضوابط بر طبق اساسنامه مورد تأييد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اقدام نمايد.
تبصره1- سازمان ثبت اسناد بايد از ثبت مراكز، مؤسسات، كانونها و انجمنهاي فرهنگي فاقد مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي خودداري نمايد.
تبصره 2- هرگاه پس از صدور مجوز در مدت 6 ماه نسبت به ثبت مراكز فرهنگي اقدامي نشود مجوز مركز فرهنگي بياعتبار ميشود و با اين قبيل مراكز ثبت نشده به عنوان فاقد مجوز برخورد قانوني خواهد شد.
ماده 23- آييننامه و روشهاي اجرايي اين ضوابط نسبت به چگونگي تحقيقات و بررسي صلاحيت متقاضيان و وظايف دبيرخانه و نحوه عمل هيأت حسب مورد از سوي معاونتهاي ذي ربط تهيه و پس از تنقيح و تدوين در هيأت موضوع ماده 11 و تصويب وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ميشود.
ماده 24- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مأمور اجراي اين ضوابط و مقررات است و از تاريخ تصويب آن، مقررات مغاير ملغي است و درباره ساير مسائلي كه در اين ضوابط پيش بيني نشده با توجه به وظايف و اختيارات و مسئوليتهاي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به شرح مندرج در قانون اهداف و وظايف اين وزارتخانه[11] مصوب 12/12/1365 مجلس شوراي اسلامي رفتار خواهد شد.
ماده 25- وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ميتواند اجراي تمام يا قسمتي از اين ضوابط را نسبت به مراكز فرهنگي كه در قلمرو يك فعاليت فرهنگي تأسيس ميشوند حسب مورد به معاونتهاي ذي ربط يا ادارات كل ستادي يا اجرايي در تهران يا مراكز استانها محول و قسمتي از وظايف و اختيارات هيأت و دبيرخانه هيأت را به آنها تفويض كند.
ماده 26- اين ضوابط مشتمل بر 5 فصل و 26 ماده در جلسه مورخ 8/8/1375 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تأييد رسيد و جايگزين ضوابط عام مصوب جلسات مورخ 22/1 و 13و 20/2/1367 شوراي مشترك كميسيونهاي شوراي عالي و مصوبه دويست و شصت و دومين جلسه مورخ 7/8/1370 شوراي عالي درباره نحوه تشكيل و صدور مجوز تأسيس انجمنهاي فرهنگي (ادبي، هنري) شد و هرگونه تغييري در آن منوط به پيشنهاد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و تصويب شورايعالي انقلاب فرهنگي است.
[1] بنگ. به همين مجموعه ص 97
[2] بنگ. به همين مجموعه ص 57
[3] بنگ. به همين مجموعه ص 15
[4] بنگ. به همين مجموعه ص 17
[5] بنگ. به پاورقي شماره 5
[6] بنگ. به پاورقي شماره 21
[7] بنگ. به پاورقي شماره 22
[8] “حسن شهرت” در حقوق اداري ايران تعريف نشده است و بدين ترتيب ضابطهاي است كه حاكميت قانون را خدشه دار ميسازد.
[9] به افراد صغير، سفيه و مجنون، محجور گفته ميشود. ماده 1207 قانون مدني در اين باره اشعار ميدارد: “اشخاص ذيل محجور و از تصرف در اموال و حقوق مالي خود ممنوع هستند:
- صغار
- اشخاص غير رشيد
- مجانين”.
[10] اين بند در جلسه 534 مورخ 5/12/1382 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيده است. بند سابق دارا بودن حد اقل 25 سال و شرط تأهل را لازم ميدانست.
[11] بنگ. همين مجموعه ص 57
