عرصه سوم– تشدید فضای امنیتی ، تعطیلی چند روزه شهر تهران و ارسال نامه‌های متعدد کنشگران حقوق بشر و فعالان مدنی به بانکی مون دبیرکل سازمان ملل و سران کشورهای جنبش عدم تعهد از مسائل مهم درحاشیه این کنفرانس درایران است. بانکی مون در دیدار خود با مقامات ایرانی از وضعیت حقوق بشر درایران انتقاد کرد. دراین ملاقات ها او تأکید کرده است که حقوق شهروندی، بنیادین و سیاسی مردم ایران باید مورد احترام حکومت باشد.
آخرین خبرها دراین زمینه را در گزارش رضا حاجی حسینی می خوانید.
اجلاس غیر متعهدها از پنجم شهریور ماه امسال (1391) آغاز شده و تا دهم شهریور ماه ادامه خواهد داشت. گفته می‌شود ۱۳۸ کشور عضو اصلی و ناظر این جنبش، برای شرکت در این نشست دعوت شده اند. اما مقامات ایران پیش از برگزاری، نام کشورهایی را که در سطح سران در اجلاس تهران حاضر می‌شوند، اعلام نکردند. شانزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد (نم)، در شرایطی در تهران برگزار می‌شود که سپاه پاسداران ایران حفظ امنیت شهر را بر عهده گرفته است و هزینه‌های هنگفتی توسط دولت برای آماده‌سازی شهر و فراهم کردن امکانات لازم صرف شده است.
محمدرضا فرقانی، سخنگوی ستاد برگزاری اجلاس، در گفت‌و‌گو‌ها و نشست‌های مختلف خبری در این‌باره گفته بود که “برخی کشورها برای عدم حضور سران غیر متعهدها در تهران، بر آنها فشار می‌آورند” و به همین دلیل نام کشورهایی که در سطح سران در این اجلاس شرکت می‌کنند، اعلام نشد. این موضوع باعث شده تا ناظران، اخبار ورود سران کشورهای مختلف را لحظه به لحظه پیگیری کنند. اما می‌توان گفت که مهم‌ترین مهمان نشست شانزدهم غیر متعهدها، “بان کی‌مون“، دبیر کل سازمان ملل متحد است. او روز چهار‌شنبه هشتم شهریور ماه، وارد تهران شد و با مقامات ایران دیدار کرد.
“فرحان حق“، يکی از سخنگويان سازمان ملل گفته که بان کی‌مون برای ابراز نگرانی و طرح انتظارات جامعه جهانی در رابطه با مواردی که نيازمند اقدام و همکاری فوری برای ثبات منطقه و رفاه مردم ايران است، تصميم گرفت به تهران برود.
حضور آقای کی‌مون در تهران برای فعالان سیاسی و مدنی اهمیت بسیاری دارد چرا که از زمان اعلام امکان سفر او به ایران، از او خواسته شد تا در سفرش برخی مشکلات جامعه مدنی را با سران حکومت جمهوری اسلامی مطرح کند.
نامه‌نگاری با آقای دبیر کل
در یکی از در‌خواست‌های مطرح شده با دبیر کل سازمان ملل متحد، بیش از ۴۰۰ نفر از فعالان سیاسی و مدنی، با نوشتن نامه‌ای، از او خواستند تا وضعیت زندانیان سیاسی در ایران را پیگیری کند. در این نامه از بان کی‌مون خواسته شده تا با “میر‌حسین موسوی” و “مهدی کروبی“، دو تن از نامزد‌های دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران که اکنون در حبس خانگی به سر می‌برند، دیدار کند.
بر اساس اخبار جامعه مدنی، در بخشی از این نامه آمده است: “ما امضا کنندگان، به نام انسانیت و آرمان‌های بلند منشور ملل متحد بار دیگر از شما می‌خواهیم پیگیری پیرامون نقض حقوق بشر و تقاضا برای پایان دادن به خشونت و تبعیض دولتی در ایران، اعطای مرخصی فوری به زندانیان سیاسی که از بیماری‌های حاد رنج می‌برند و آزادی تمامی زندانیان عقیدتی، سیاسی و بی‌گناه را سرلوحه مذاکرات خود با مقامات حکومت قرار دهید و با اهتمامی جدی ملاقات با مهندس میر حسین موسوی، سرکار خانم زهرا رهنورد و حجت‌الاسلام مهدی کروبی، در فضایی آزاد و به دور از ارعاب نیرو‌های امنیتی را خواستار شوید.”
“حسن نایب‌هاشم“، فعال حقوق بشر و یکی از امضا کنندگان این نامه در گفت‌و‌گویی با “سراج‌الدین میر‌دامادی” که در تار‌نمای “رادیو زمانه” منتشر شده است، درباره هدف تنظیم‌کنندگان این نامه می‌گوید: “ آقای بان کی‌مون در گزارشی که برای سفر خود داده‌اند، تاکید کرده‌اند که به شدت نگران اظهارات مقامات جمهوری اسلامی هستند و به طور مشخص مطرح کرده‌اند که مایلند در مورد چهار مسئله با این مقامات گفتوگو کنند که یکی از آن مسایل، در کنار پرونده هسته‌ای، تروریسم و مسایل مربوط به سوریه و مساله حقوق بشر است. مدافعان حقوق بشر امیدوار هستند شرایطی فراهم بیاید که آقای بان کی‌مون بتوانند از این موقعیت استفاده کنند و مسایل جامعه بین‌المللی را همان‌طور که خودشان گفته‌اند، با مقامات جمهوری اسلامی در میان بگذارند. بر این اساس، دیدار با کسانی که سه سال پیش کاندیدای ریاست جمهوری بودند، می‌تواند بسیار مؤثر باشد.”
نامه های اعتراضی ملی ومذهبی ها
در اعتراض به محدودیت‌های گسترده مدنی در ایران و هم‌زمان با برگزاری نشست سران کشورهای غیر متعهد در تهران، کنشگران ملی-مذهبی خارج از کشور هم نامه‌ای خطاب به سران این کشورها نوشته‌اند که به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر شده است. به گزارش تار‌نمای “ملی–مذهبی“، به نقل از یکی از اعضای هیئت اجرایی این تشکل سیاسی، متن انگلیسی این نامه برای بعضی از سران کشورهای جنبش عدم تعهد نیز ارسال شده است.
در قسمتی از این نامه آمده است: “از شما سران کشورهای غیر متعهد انتظار می‌رود در مدت حضورتان در تهران از حکومت‌گران ایران بخواهید به شما اجازه دیدار با سران جنبش سبز، آقایان موسوی و کروبی و سایر آزادگان اسیر را بدهند تا واقعیت‌ها را بهتر بشناسید. شما که به‌خاطرتلاش برای استقلال ملت‌ها شناخته شده‌اید، شایسته نیست با سکوت‌تان توجیه‌گر و تایید کننده حکومتی باشید که به بهانه واهی مبارزه با بیگانگان و پاسداری از استقلال کشور به سرکوب ملت خود می‌پردازد.”
از سوی دیگر “محمد ملکی“، از فعالان ملی– مذهبی، درنامه‌ای سر گشاده به روسای کشورهای غیر متعهد، با تشریح مبارزات مردم ایران برای رسیدن به دموکراسی، خواهان توجه جدی آنان به وضعیت حقوق بشر و زندانیان سیاسی در ایران شد.
آقای ملکی در بخشی از نامه خود که به زبان‌های فارسی و انگلیسی نوشته شده، گفته است: “عالیجنابان؛ حال که در وطن من هستید، به نام یک ایرانی که از اعمال ضد انسانی این حکومت زجر‌ها برده و درد‌ها کشیده و شاهد رنج‌های مردمش بوده، از شما استدعا دارم که به زندان‌های سیاسی ایران، که حکومت آنها را زندان‌های امنیتی نام نهاده، سر بزنید و با وکلای دادگستری، دانشجویان، روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی و مدنی که در این زندان‌ها در بد‌ترین شرایط هستند ملاقات کنید تا بر شما معلوم گردد رفتار حکومتی که از شما دعوت به حضور در ایران نموده با دگر‌اندیشان و منتقدانش چگونه است.”
طرح درخواست از شهروندان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی به منظور امضای نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد برای عیادت از میر‌حسین موسوی که دچار عارضه قلبی شده است و همین‌طور فر‌ا‌خوان سر دادن شعار “الله اکبر” بر پشت‌بام‌ها در ساعت 10 شب روزهای چهار‌شنبه و پنج‌شنبه، هشتم و نهم شهریور ماه 1391 که هم‌زمان با حضور سران کشورهای غیر متعهد در تهران است، از دیگر برنامه‌هایی است که فعالان جامعه مدنی برای اجرا در فرصت پیش آمده از نشست غیر متعهدها در تهران پیشنهاد داده‌اند.
با توجه به این تلاش‌ها و نامه‌نگار‌ی‌های انجام شده، باید دید که آیا درخواست فعالان مدنی و شهروندان ایران از دبیر کل سازمان ملل و سران کشورهای غیر متعهد، می‌تواند تاثیری بر وضعیت و شرایط موجود داشته باشد یا حاکمیت هم‌چنان فضا را برای نوع فعالیت اجتماعی، سیاسی و مدنی محدود نگاه خواهد داشت.
دور زدن تحریم‌ها
به نظر می‌رسد که حکومت ایران قصد دارد از فرصت به وجود آمده برای برگزاری اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در تهران، به‌عنوان بزنگاهی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا و غرب علیه این کشور استفاده کند. تحریم‌هایی که برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران وضع شده‌اند. در همین رابطه، پیش از برگزاری اجلاس و هم‌زمان با آن، تبلیغات گسترده‌ای هم انجام شده است. به‌عنوان مثال روزنامه “جوان“، در شماره اول شهریور ماه 1391 خود به نقل از “عوض حیدر‌پور“، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران، اعلام کرده بود که “ایران از اجلاس تهران برای دور زدن تحریم‌ها استفاده خواهد کرد و به همین منظور ۶۰ میلیارد دلار معاهده‌نامه اقتصادی برای امضا آماده شده است.”
آقای حیدر‌پور نشست سران جنبش عدم تعهد را فرصت بزرگی برای بی‌اثر کردن و شکستن تحریم‌ها دانسته بود. این در حالی است که هزینه برگزاری این نشست که با حضور هفت هزار مهمان خارجی در حال برگزاری‌ست٬ چند صد میلیارد تومان ارزیابی شده است؛ گر‌چهبرگزار کنندگان آن تاکنون از اعلام هزینه‌ها خودداری کرده‌اند.
روزنامه جوان که مواضعی نزدیک به سپاه پاسداران دارد اعلام کرده بود که این توافق‌نامه‌ها قرار است در طول مدت برگزاری اجلاس میان کشورهای شرکت کننده با جمهوری اسلامی امضا شود.
نکته قابل توجه در این مسئله اما، عدم همراهی فعالان مدنی با چنین تلاشی برای دور زدن تحریم‌ها‌ست. در شرایطی که افزایش فشار بر ایران، گرانی و مشکلات اقتصادی را برای مردم به ارمغان آورده و در حالی‌که بسیاری از فعالان مدنی و اجتماعی مخالفت خود را با تحریم‌ها اعلام کرده و به آن اعتراض کرده‌اند، ولی حمایتی از هزینه‌های چند ده میلیاردی نشست غیر متعهدها برای دور زدن تحریم‌ها نداشته‌اند.
از سوی دیگر “صفر‌علی براتلو“، معاون سیاسی– امنیتی استانداری تهران، در گفتوگو با یک برنامه رادیویی در “رادیو گفتوگو“ی ایران در مورد تاثیر احتمالی تعطیلی تهران بر اقتصاد کشور گفته بود: “تعطیلی تهران تدبیری عاقلانه است اما در خصوص این‌که در بحث اقتصادی لطمه‌ای وارد می‌کند یا خیر، مطالعه‌ای نداشته‌ایم.”
رسانه‌های ایرانی، از آزادی تا سانسور
پیش از آغاز شانزدهمین نشست سران کشورهای جنبش عدم تعهد در تهران، خبری در فضاهای مجازی فعالان مدنی در ایران منتشر شد مبنی بر این‌که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای چگونگی انعکاس اخبار اجلاس سران، دستورالعملی برای رسانه‌ها صادر کرده است. در تصویر این دستور‌العمل، توصیه‌هایی در مورد نحوه تنظیم خبر‌های اجلاس و باید‌ها و نباید‌هایی برای پرداختن به برخی مسایل و نپرداختن به برخی دیگر، دیده می‌شود.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران اما این خبر و انتشار چنین دستورالعملی را تکذیب می‌کند. “سید حسین نقوی حسینی“، در گفت‌و‌گویی با “مسیح علی‌نژاد” که در تار‌نمای “تهران‌ریویو” منتشر شده، در این‌باره گفته است: “من چنین چیزی را نشنیدم و این ادعا را تکذیب می‌کنم. فکر نمی‌کنم حقیقت داشته باشد، به‌خاطر این‌که در کشور ما آزادی وجود دارد. همه خبرنگار‌ها و دوربین‌ها در اجلاس حضور دارند و به صورت زنده دارند این نشست را گزارش می‌دهند. چه ضرورتی دارد که به خبرنگاران بگویند چه چیزی بنویسند و چه چیزی را ننویسند. من شدیدا این ادعا را تکذیب می‌کنم.”
از سوی دیگر اما نکته جالب توجه در محل برگزاری شانزدهمین اجلاس از منظر فعالیت‌های مدنی، سرعت بالای اینترنت و رفع فیلترینگ از شبکه‌های اجتماعی در زمان برگزاری اجلاس است.
یک فعال رسانه‌ای که اجلاس سران غیر متعهدها را پوشش می‌دهد، در وبلاگ خود در این‌باره نوشته: “در این سالن برای هر صندلی یک لپ‌تاب نو و مدرن در نظر گرفته شده است که لذت ارسال خبر و گزارش را دو چندان می‌کند و هم چنین به اینترنت فرا پر سرعتی متصل است که امکان استفاده از اینترنت را به خوبی فراهم می‌کند.واقعا سرعتی که این‌جا تجربه کردم، در بهترین سالن‌های دارای اینترنت وایرلس هم تجربه نکردم …. نکته دیگر در خصوص اینترنت سالن، عدم اعمال فیلترینگ است. خب این مساله دسترسی سریع‌تر به سایت‌های خبری و همچنین فیس‌بوک را برای خبرنگاران مهیا کرد که جای تشکر ویژه از مسئولان دارد. البته این انتقاد هم وارد است که مردم ما شان‌شان بیشتر از این‌هاست که تنها در زمان برگزاری اجلاس از این امکانات استفاده کنند. آن هم تنها خبرنگاران!”
این مسئله نشان‌گر تلاش حکومت ایران برای ارائه تصویری متفاوت از واقعیت موجود است. تصویری غیر واقعی که در آن شهر را آراسته‌اند، خیابان‌ها خلوت و تمیز‌ند و پرچم کشورهای شرکت کننده در اجلاس تهران را دور تا دور میدان آزادی برافراشته‌اند. در این شرایط تلاش فعالان مدنی می‌تواند این باشد که تصویری واقعی از شرایط موجود نشان دهند. تصویری که در آن مشکلات و نارسایی‌ها هم به چشم بیایند.
کوشش های فعالان حقوق بشر برای جلب توجه شرکت کنندگان در کنفرانس به نقض حقوق شهروندی درایران مؤثر واقع شد. رسانه‌های خبری در روز پنج شنبه نهم شهریور به نقل از مارتین نسیرکی سخنگوی بانکی مون نوشته‌اند که دبیرکل سازمان ملل دردیدار خود با آیت الله خامنه ای از نقض حقوق بشر درایران انتقاد و ابراز نگرانی کرده و خواهان رعایت حقوق شهروندی و سیاسی مردم ایران از طرف دولت شده است.
