اشاره- دانشگاهها و مراکز آموزش عالی هر جامعه معرف و مبین بالاترین سطح تفکر و علم آن جامعه محسوب میشود و اصول جهان بینی و نظام اعتقادی و ارزشی جامعه را در خود متجلی میسازند و با تربیت متفکران و دانشمندان و مدیران آینده، در جهت بخشیدن به حرکتهای گوناگون فکری، اعتقادی، فرهنگی و سیاسی جامعه مؤثر واقع میشوند. از اینجا میتوان گفت که دانشگاههای مختلف جهان، علاوه بر اشتراکاتی که به اعتبار دانشگاه بودن با یکدیگر دارند به اعتبار تعلق به جوامعی با بینشها و ارزشهای مختلف واجد خصوصیاتی هستند که آنها را از یکدیگر متفاوت و متمایز میسازد.
جامعه ایرانی که در انقلاب اسلامی خود با رویکردهای الهی و معنوی، جهان بینی و نظام ارزشی اسلام را مبنای شئون گوناگون خود قرارداد، خواهان آن است که دانشگاههای متناسبی با مبانی و ارزشهای اسلامی داشته باشد تا هم بتواند در آن دانشگاهها از مبانی و معیارها خود آگاهی و شناخت دقیق تر و ژرفتر حاصل کند و هم با تربیت متفکران و مدیران بر وفق آن مبانی و معیارها، به ترویج و تعمیم آنها در کل جامعه مبادرت نماید. ایفای چنین رسالت مهمی نیازمند تلاش و کوشش سازمان یافته دانشگاهیان در پرتو نظم و انضباط و قانونمندی است. آئین نامه حاضر بر مبنای چنین تفکری، با نظر به اصول عمومی و اختصاصی حاکم بر دانشگاهها بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و به منظور توسعه و تشویق فعالیتها و حمایت از حقوق سیاسی و اجتماعی دانشگاهیان در چارچوب قوانین موضوعه کشور تدوین گردیده است.
فصل اول- کلیات و تعاریف
ماده ۱ – در این آئین نامه تعاریف زیر مورد نظر است:
۱- ۱. دانشگاه: به هر یک از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی اعم از دولتی و غیر دولتی اطلاق میشود.
۱- ۲. تبصره- هر مرکز یا واحد دانشگاهی وابسته به دانشگاههای دولتی در دیگر شهرها و نیز هر واحد دانشگاه غیر دولتی در این آئین نامه همانند دانشگاه محسوب میشود.
۲- ۱. دانشگاهیان: عبارت از دانشجویان و اعضای هیأت علمی دانشگاه میباشد.
۳- ۱. تشکل اسلامی: جمعیتی مرکب از دانشگاهیان است که پس از دریافت مجوز رسمی فعالیت از مرجع ذی صلاح ( هیأت نظارت دانشگاه- مصرح در فصل سوم این آئین نامه ) در جهت تحقق اهداف اسلامی و ارزشهای انقلاب و نظام اسلامی مصرح در چهارچوب قانون اساسی و این آئین نامه فعالیت مینماید.
۴- ۱. عضو: به هریک از دانشگاهیان که نسبت به ثبت نام خود برای عضویت در یکی از تشکلهای اسلامی اقدام نموده و پذیرفته شده است اطلاق میشود. (عضویت به منزله موافقت با اساسنامه تشکل است).
تبصره- هر فرد تنها میتواند در زمان واحد در یک تشکل اسلامی عضویت داشته باشد و در غیر این صورت عضویت مؤخر قابل قبول است.
ماده ۲- محدوده فعالیت:
۱- ۲. هر نوع فعالیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تشکلهای اسلامی در حدود اساسنامه تشکل در داخل دانشگاه و در چارچوب ضوابط و مقررات دانشگاه و این آئین نامه و سایر قوانین موضوعه کشور مجاز است.
تبصره ۱: برای هرگونه فعالیت در خارج از دانشگاه، تشکلها موظفند طبق قانون احزاب[۱] مجوز فعالیت دریافت دارند.
تبصره ۲: راه اندازی هر نوع پایگاه اطلاع رسانی رایانهای با مجوز شورای فرهنگی دانشگاه صورت میگیرد.[۲]
۱- ۳. برگزاری سخنرانی، تجمع، راهپیمایی، میز گرد، تریبون آزاد و نصب تابلوهای تشکلهای دانشجویی با ارائه مجوز از هئیت نظارت دانشگاه امکان پذیر است.
تبصره ۱: انتشار هر نوع نشریهای به استثنای نشریات علمی دانشگاهی با مجوز شورای فرهنگی دانشگاه صورت میگیرد.
تبصره ۲: شورای فرهنگی دانشگاه در صورت مغایرت هر نوع فعالیت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی با مصالح دانشگاه، ضوابط شرعی و ارزشهای انقلاب اسلامی، مراتب را به ریاست دانشگاه اعلام مینماید و رئیس دانشگاه موظف است در صورت اعلام شورای فرهنگی و یا مشاهده موارد خلاف از آنها جلوگیری کند.
فصل دوم: تشکلها:
ماده ۳– تشکلها با طی مراحل زیر تأسیس میگردند:
۱- ۳.حداقل ۵ نفر از دانشجویان یا ۳ نفر از اعضای هیأت علمی با داشتن شرایط زیر میتوانند به عنوان هیأت مؤسس با ارائه نام مشخصی برای تشکل، تقاضای صدور پروانه فعالیت نمایند:
الف: اعتقاد و التزام عملی به اسلام، ولایت مطلقه فقیه و قانون اساسی
ب: برخورداری از حسن شهرت[۳] و اخلاق اسلامی و حداقل دو نیم سال تحصیلی اشتغال به تحصیل در دانشگاه مزبور برای تشکلهای دانشجویی و حداقل دو سال استخدام رسمی یا آزمایشی در دانشگاه مزبور برای تشکل اعضای هیأت علمی
۲- ۳. کسانی که به موجب ماده ۷ قانون فعالیت احزاب، جمعیت ها و انجمنهای سیاسی و صنفی[۴] از حق تأسیس جمعیت و حزب سیاسی و یا شرکت در هیأت رهبری آن محرومند، نمیتوانند به عنوان هیأت مؤسس تقاضای صدور پروانه برای ایجاد تشکل در مراکز آموزش عالی نمایند.
۳- ۳. در صورت تأیید صلاحیت حداقل لازم اعضای هیأت مؤسس ( موضوع بند ۱- ۳) و تأیید نام تشکل، هیأت نظارت دانشگاه حداکثر ظرف پانزده روز کاری موافقت اصولی با تأسیس تشکل را صادر مینماید.
۴- ۳. هیأت مؤسس مکلف است حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ دریافت موافقت اصولی فهرست اسامی اعضا و اساسنامه را به هیأت نظارت تسلیم نماید. در غیر این صورت، درخواست تأسیس کان لم یکن تلقی میشود.
تبصره- التزام به قانون اساسی، ولایت مطلقه فقیه، قوانین موضوعه کشور و آئین نامههای مصوب بایستی مصرحاً در اساسنامه تشکل آمده باشد.
۵- ۳. هیأت نظارت پس از دریافت فهرست اسامی اعضا (درحد نصاب لازم) حداکثر ظرف دو ماه نسبت به بررسی و تصویب اساسنامه و صدور مجوز برای تشکل واجد شرایط اقدام مینماید.
۶- ۳. هیأت نظارت موظف است در صورت عدم تصویب اساسنامه، مراتب را به طور کتبی با ذکر دلایل و مستندات به متقاضیان اعلام نماید و متقاضیان میتواند ظرف مدت یک ماه ضمن تأمین نظر هیأت تقاضای تجدید نظر نمایند.
تبصره ۱ – در صورت امتناع هیأت نظارت دانشگاه از صدور پروانه و یا اعتراض هیأت مؤسس تشکل به نظرات هیأت نظارت درباره اساسنامه تشکل، هیأت مؤسس میتواند اعتراض خود را به هیأت نظارت مرکزی (موضوع ماده ۵ این آئین نامه) ارسال نماید و هیأت نظارت مرکزی موظف است ظرف حداکثر مدت دو ماه نسبت به اعتراض واصله رسیدگی و اعلام نظر نماید.
تبصره ۲. هر نوع تغییر در اساسنامه منوط به تأیید هیأت نظارت دانشگاه میباشد.
۷- ۳. حد نصاب تعداد اعضای تشکلهای دانشجویی با احتساب هیأت مؤسس ۳ درصد کل دانشجویان آن دانشگاه و حداقل ۵۰ نفر میباشد.
۸- ۳. حد نصاب تعداد اعضای تشکلهای هیأت علمی با احتساب هیأت مؤسس ۵ درصد کل اعضای هیأت علمی آن دانشگاه و حداقل ۱۰ نفر میباشد.
فصل سوم- نظارت:
ماده ۴- به منظور حمایت از حقوق سیاسی و اجتماعی دانشگاهیان و انجام وظایف مقرر در این آئین نامه، هیأت نظارت در هر دانشگاه با ترکیب و شرح وظایف زیر تشکیل میشود:
۱- ۴. ترکیب هیأت نظارت دانشگاه:
الف: رئیس دانشگاه (رئیس هیأت)
ب. مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه
ج. نماینده وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا دانشگاه آزاد اسلامی حسب مورد
۲- ۴. وظایف هیأت نظارت دانشگاه:
الف. بررسی اساسنامه و صلاحیت اعضای مؤسس تشکلهای اسلامی
ب. اعلام موافقت اصولی و صدور پروانه فعالیت برای تشکلهای اسلامی
ج. صدور انجام فعالیت تشکلها
د. نظارت بر حسن اجرای انتخابات تشکلهای اسلامی
هـ. رسیدگی به تخلفات تشکلها بر اساس آئین نامه مربوط
و. رسیدگی به شکایات واصل شده از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی در ارتباط با فعالیتهای تشکلهای اسلامی
ز. توقف و یا لغو پروانه فعالیت تشکلهای اسلامی
تبصره- هیأت نظارت دانشگاه میتواند پس از تأیید هیأت نظارت مرکزی بخشی از وظایف خود را شامل بندهای (ج، د، ه، و) به شورایی متشکل از معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاهها، معاونت دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه و نماینده وزارتخانههای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی حسب مورد تفویض نماید.[۵]
ماده ۵– به منظور انجام وظایف مقرر در این آئین نامه، هیأت نظارت مرکزی در وزارتخانههای فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی با ترکیب و شرح وظایف زیر تشکیل میشود:
۱- ۵. ترکیب هیأت نظارت مرکزی:
الف. وزیر یا رئیس دستگاه
ب. رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها
ج. یکی از معاونان وزیر یا رئیس دستگاه به انتخاب وی
د. یک نفر از رؤسای دانشگاهها حسب مورد
هـ. نماینده شورای عالی انقلاب فرهنگی
۲- ۵. وظایف هیأت نظارت مرکزی:
الف. رسیدگی نسبت به درخواستهای تجدیدنظر درتصمیمات هیأت نظارت دانشگاهها و تخلفات آنها حداکثر ظرف مدت دو ماه
ب.تدوین وتصویب دستورالعملهای اجرایی این آئین نامه حسب مورد.
ج. تدوین و تصویب آئین نامه رسیدگی به شکایات و تخلفات تشکلهای اسلامی
آئین نامه فوق در ۵ ماده و ۸ تبصره در جلسه ۴۴۸ مورخ ۹/۶/۱۳۷۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از تاریخ تصویب، آئین نامههای مغایر با آن[۶] ملغی میشود.
تکمیل آئین نامه تشکلهای اسلامی دانشگاهیان[۷]
ماده ۶- کلیه تشکلهای اسلامی دانشگاهیان که بر اساس مصوبه جلسه ۲۶۵ مورخ ۲۸/۸/۱۳۷۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شدهاند، قانونیاند و رسمیت دارند.
۱- ۶- فعالیتهای کلیه تشکلهای اسلامی دانشگاهی از تاریخ تصویب بر اساس مفاد این آئین نامه خواهد بود.
۲- ۶ – تشکلهای اسلامی مزبور موظفند حداکثر ظرف یک سال اساسنامههای خود را با این آئین نامه تطبیق دهند.
۳- ۶- چنانچه بر اساس تشخیص هیأت نظارت مرکزی، هرکدام از تشکلهای مزبور حائز شرایط نبودند با آن تشکل برخورد قانونی صورت میگیرد.
ماده ۷- مسئولیت هماهنگی و توزیع عادلانه کمکهای دانشگاه به تشکلها بر عهده هیأت نظارت خواهد بود.
۱- ۷- مسئولان ذی ربط تنها مجازند به تشکلهایی تسهیلات ارائه داده و یا اجازه استفاده از امکانات دانشگاهها را بدهند که مجوز فعال را طبق این آئین نامه دریافت کرده باشند.
ماده ۸- دستورالعملهای اجرایی این آئین نامه و همچنین آئین نامه رسیدگی به شکایات و تخلفات تشکلهای اسلامی در جلسه مشترک هیأتهای نظارت مرکزی وزارتخانههای فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و در شکل واحد به تصویب نهایی میرسد.
[۱] بنگ. همین مجموعه ص ۲۵
[۲] تبصره مذکور در جلسه ۵۱۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ هشت بهمن ماه ۱۳۸۱ به تصویب رسده و به این ماده الحاق شد.
[۳] بنگ. به پاورقی شماره ۴۵
[۴] بنگ. همین مجموعه ص ۲۵
[۵] این تبصره در جلسه ۴۹۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۹/۱۱/۱۳۸۰ به تصویب رسیده است.
[۶] مصوبه جلسه ۲۶۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۱۳۷۰ تحت عنوان “آئین نامه تشکلهای اسلامی دانشگاهها” به وسیله این مصوبه نسخ شد.
[۷] آئین نامه تشکلهای اسلامی دانشگاهها مصوب ۱۳۷۸ در ۵ ماده ارائه شده بود. شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۴۴۹ خود مورخ ۶/۷/۱۳۷۸ سه ماده ۶، ۷ و ۸ را طی مصوبهای تحت عنوان “تکمیل آئین نامه تشکلهای اسلامی دانشگاهیان” به مصوبه قبلی خود افزود.
