اشاره- دانشگاهها و مراكز آموزش عالي هر جامعه معرف و مبين بالاترين سطح تفكر و علم آن جامعه محسوب ميشود و اصول جهان بيني و نظام اعتقادي و ارزشي جامعه را در خود متجلي ميسازند و با تربيت متفكران و دانشمندان و مديران آينده، در جهت بخشيدن به حركتهاي گوناگون فكري، اعتقادي، فرهنگي و سياسي جامعه مؤثر واقع ميشوند. از اينجا ميتوان گفت كه دانشگاههاي مختلف جهان، علاوه بر اشتراكاتي كه به اعتبار دانشگاه بودن با يكديگر دارند به اعتبار تعلق به جوامعي با بينشها و ارزشهاي مختلف واجد خصوصياتي هستند كه آنها را از يكديگر متفاوت و متمايز ميسازد.
جامعه ايراني كه در انقلاب اسلامي خود با رويكردهاي الهي و معنوي، جهان بيني و نظام ارزشي اسلام را مبناي شئون گوناگون خود قرارداد، خواهان آن است كه دانشگاههاي متناسبي با مباني و ارزشهاي اسلامي داشته باشد تا هم بتواند در آن دانشگاهها از مباني و معيارها خود آگاهي و شناخت دقيق تر و ژرفتر حاصل كند و هم با تربيت متفكران و مديران بر وفق آن مباني و معيارها، به ترويج و تعميم آنها در كل جامعه مبادرت نمايد. ايفاي چنين رسالت مهمي نيازمند تلاش و كوشش سازمان يافته دانشگاهيان در پرتو نظم و انضباط و قانونمندي است. آئين نامه حاضر بر مبناي چنين تفكري، با نظر به اصول عمومي و اختصاصي حاكم بر دانشگاهها بر اساس مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي و به منظور توسعه و تشويق فعاليتها و حمايت از حقوق سياسي و اجتماعي دانشگاهيان در چارچوب قوانين موضوعه كشور تدوين گرديده است.
فصل اول- كليات و تعاريف
ماده 1 – در اين آئين نامه تعاريف زير مورد نظر است:
1- 1. دانشگاه: به هر يك از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي و پژوهشي اعم از دولتي و غير دولتي اطلاق ميشود.
1- 2. تبصره- هر مركز يا واحد دانشگاهي وابسته به دانشگاههاي دولتي در ديگر شهرها و نيز هر واحد دانشگاه غير دولتي در اين آئين نامه همانند دانشگاه محسوب ميشود.
2- 1. دانشگاهيان: عبارت از دانشجويان و اعضاي هيأت علمي دانشگاه ميباشد.
3- 1. تشكل اسلامي: جمعيتي مركب از دانشگاهيان است كه پس از دريافت مجوز رسمي فعاليت از مرجع ذي صلاح ( هيأت نظارت دانشگاه- مصرح در فصل سوم اين آئين نامه ) در جهت تحقق اهداف اسلامي و ارزشهاي انقلاب و نظام اسلامي مصرح در چهارچوب قانون اساسي و اين آئين نامه فعاليت مينمايد.
4- 1. عضو: به هريك از دانشگاهيان كه نسبت به ثبت نام خود براي عضويت در يكي از تشكلهاي اسلامي اقدام نموده و پذيرفته شده است اطلاق ميشود. (عضويت به منزله موافقت با اساسنامه تشكل است).
تبصره- هر فرد تنها ميتواند در زمان واحد در يك تشكل اسلامي عضويت داشته باشد و در غير اين صورت عضويت مؤخر قابل قبول است.
ماده 2- محدوده فعاليت:
1- 2. هر نوع فعاليت سياسي، فرهنگي و اجتماعي تشكلهاي اسلامي در حدود اساسنامه تشكل در داخل دانشگاه و در چارچوب ضوابط و مقررات دانشگاه و اين آئين نامه و ساير قوانين موضوعه كشور مجاز است.
تبصره 1: براي هرگونه فعاليت در خارج از دانشگاه، تشكلها موظفند طبق قانون احزاب[1] مجوز فعاليت دريافت دارند.
تبصره 2: راه اندازي هر نوع پايگاه اطلاع رساني رايانهاي با مجوز شوراي فرهنگي دانشگاه صورت ميگيرد.[2]
1- 3. برگزاري سخنراني، تجمع، راهپيمايي، ميز گرد، تريبون آزاد و نصب تابلوهاي تشكلهاي دانشجويي با ارائه مجوز از هئيت نظارت دانشگاه امكان پذير است.
تبصره 1: انتشار هر نوع نشريهاي به استثناي نشريات علمي دانشگاهي با مجوز شوراي فرهنگي دانشگاه صورت ميگيرد.
تبصره 2: شوراي فرهنگي دانشگاه در صورت مغايرت هر نوع فعاليت فرهنگي، سياسي و اجتماعي با مصالح دانشگاه، ضوابط شرعي و ارزشهاي انقلاب اسلامي، مراتب را به رياست دانشگاه اعلام مينمايد و رئيس دانشگاه موظف است در صورت اعلام شوراي فرهنگي و يا مشاهده موارد خلاف از آنها جلوگيري كند.
فصل دوم: تشكلها:
ماده 3– تشكلها با طي مراحل زير تأسيس ميگردند:
1- 3.حداقل 5 نفر از دانشجويان يا 3 نفر از اعضاي هيأت علمي با داشتن شرايط زير ميتوانند به عنوان هيأت مؤسس با ارائه نام مشخصي براي تشكل، تقاضاي صدور پروانه فعاليت نمايند:
الف: اعتقاد و التزام عملي به اسلام، ولايت مطلقه فقيه و قانون اساسي
ب: برخورداري از حسن شهرت[3] و اخلاق اسلامي و حداقل دو نيم سال تحصيلي اشتغال به تحصيل در دانشگاه مزبور براي تشكلهاي دانشجويي و حداقل دو سال استخدام رسمي يا آزمايشي در دانشگاه مزبور براي تشكل اعضاي هيأت علمي
2- 3. كساني كه به موجب ماده 7 قانون فعاليت احزاب، جمعيت ها و انجمنهاي سياسي و صنفي[4] از حق تأسيس جمعيت و حزب سياسي و يا شركت در هيأت رهبري آن محرومند، نميتوانند به عنوان هيأت مؤسس تقاضاي صدور پروانه براي ايجاد تشكل در مراكز آموزش عالي نمايند.
3- 3. در صورت تأييد صلاحيت حداقل لازم اعضاي هيأت مؤسس ( موضوع بند 1- 3) و تأييد نام تشكل، هيأت نظارت دانشگاه حداكثر ظرف پانزده روز كاري موافقت اصولي با تأسيس تشكل را صادر مينمايد.
4- 3. هيأت مؤسس مكلف است حداكثر ظرف مدت سه ماه از تاريخ دريافت موافقت اصولي فهرست اسامي اعضا و اساسنامه را به هيأت نظارت تسليم نمايد. در غير اين صورت، درخواست تأسيس كان لم يكن تلقي ميشود.
تبصره- التزام به قانون اساسي، ولايت مطلقه فقيه، قوانين موضوعه كشور و آئين نامههاي مصوب بايستي مصرحاً در اساسنامه تشكل آمده باشد.
5- 3. هيأت نظارت پس از دريافت فهرست اسامي اعضا (درحد نصاب لازم) حداكثر ظرف دو ماه نسبت به بررسي و تصويب اساسنامه و صدور مجوز براي تشكل واجد شرايط اقدام مينمايد.
6- 3. هيأت نظارت موظف است در صورت عدم تصويب اساسنامه، مراتب را به طور كتبي با ذكر دلايل و مستندات به متقاضيان اعلام نمايد و متقاضيان ميتواند ظرف مدت يك ماه ضمن تأمين نظر هيأت تقاضاي تجديد نظر نمايند.
تبصره 1 – در صورت امتناع هيأت نظارت دانشگاه از صدور پروانه و يا اعتراض هيأت مؤسس تشكل به نظرات هيأت نظارت درباره اساسنامه تشكل، هيأت مؤسس ميتواند اعتراض خود را به هيأت نظارت مركزي (موضوع ماده 5 اين آئين نامه) ارسال نمايد و هيأت نظارت مركزي موظف است ظرف حداكثر مدت دو ماه نسبت به اعتراض واصله رسيدگي و اعلام نظر نمايد.
تبصره 2. هر نوع تغيير در اساسنامه منوط به تأييد هيأت نظارت دانشگاه ميباشد.
7- 3. حد نصاب تعداد اعضاي تشكلهاي دانشجويي با احتساب هيأت مؤسس 3 درصد كل دانشجويان آن دانشگاه و حداقل 50 نفر ميباشد.
8- 3. حد نصاب تعداد اعضاي تشكلهاي هيأت علمي با احتساب هيأت مؤسس 5 درصد كل اعضاي هيأت علمي آن دانشگاه و حداقل 10 نفر ميباشد.
فصل سوم- نظارت:
ماده 4- به منظور حمايت از حقوق سياسي و اجتماعي دانشگاهيان و انجام وظايف مقرر در اين آئين نامه، هيأت نظارت در هر دانشگاه با تركيب و شرح وظايف زير تشكيل ميشود:
1- 4. تركيب هيأت نظارت دانشگاه:
الف: رئيس دانشگاه (رئيس هيأت)
ب. مسئول نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه
ج. نماينده وزارت فرهنگ و آموزش عالي يا بهداشت، درمان و آموزش پزشكي يا دانشگاه آزاد اسلامي حسب مورد
2- 4. وظايف هيأت نظارت دانشگاه:
الف. بررسي اساسنامه و صلاحيت اعضاي مؤسس تشكلهاي اسلامي
ب. اعلام موافقت اصولي و صدور پروانه فعاليت براي تشكلهاي اسلامي
ج. صدور انجام فعاليت تشكلها
د. نظارت بر حسن اجراي انتخابات تشكلهاي اسلامي
هـ. رسيدگي به تخلفات تشكلها بر اساس آئين نامه مربوط
و. رسيدگي به شكايات واصل شده از سوي اشخاص حقيقي و حقوقي در ارتباط با فعاليتهاي تشكلهاي اسلامي
ز. توقف و يا لغو پروانه فعاليت تشكلهاي اسلامي
تبصره- هيأت نظارت دانشگاه ميتواند پس از تأييد هيأت نظارت مركزي بخشي از وظايف خود را شامل بندهاي (ج، د، ه، و) به شورايي متشكل از معاونت دانشجويي و فرهنگي دانشگاهها، معاونت دفتر نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه و نماينده وزارتخانههاي علوم، تحقيقات و فناوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و دانشگاه آزاد اسلامي حسب مورد تفويض نمايد.[5]
ماده 5– به منظور انجام وظايف مقرر در اين آئين نامه، هيأت نظارت مركزي در وزارتخانههاي فرهنگ و آموزش عالي و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و دانشگاه آزاد اسلامي با تركيب و شرح وظايف زير تشكيل ميشود:
1- 5. تركيب هيأت نظارت مركزي:
الف. وزير يا رئيس دستگاه
ب. رئيس نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاهها
ج. يكي از معاونان وزير يا رئيس دستگاه به انتخاب وي
د. يك نفر از رؤساي دانشگاهها حسب مورد
هـ. نماينده شوراي عالي انقلاب فرهنگي
2- 5. وظايف هيأت نظارت مركزي:
الف. رسيدگي نسبت به درخواستهاي تجديدنظر درتصميمات هيأت نظارت دانشگاهها و تخلفات آنها حداكثر ظرف مدت دو ماه
ب.تدوين وتصويب دستورالعملهاي اجرايي اين آئين نامه حسب مورد.
ج. تدوين و تصويب آئين نامه رسيدگي به شكايات و تخلفات تشكلهاي اسلامي
آئين نامه فوق در 5 ماده و 8 تبصره در جلسه 448 مورخ 9/6/1378 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد و از تاريخ تصويب، آئين نامههاي مغاير با آن[6] ملغي ميشود.
تكميل آئين نامه تشكلهاي اسلامي دانشگاهيان[7]
ماده 6- كليه تشكلهاي اسلامي دانشگاهيان كه بر اساس مصوبه جلسه 265 مورخ 28/8/1370 شوراي عالي انقلاب فرهنگي تشكيل شدهاند، قانونياند و رسميت دارند.
1- 6- فعاليتهاي كليه تشكلهاي اسلامي دانشگاهي از تاريخ تصويب بر اساس مفاد اين آئين نامه خواهد بود.
2- 6 – تشكلهاي اسلامي مزبور موظفند حداكثر ظرف يك سال اساسنامههاي خود را با اين آئين نامه تطبيق دهند.
3- 6- چنانچه بر اساس تشخيص هيأت نظارت مركزي، هركدام از تشكلهاي مزبور حائز شرايط نبودند با آن تشكل برخورد قانوني صورت ميگيرد.
ماده 7- مسئوليت هماهنگي و توزيع عادلانه كمكهاي دانشگاه به تشكلها بر عهده هيأت نظارت خواهد بود.
1- 7- مسئولان ذي ربط تنها مجازند به تشكلهايي تسهيلات ارائه داده و يا اجازه استفاده از امكانات دانشگاهها را بدهند كه مجوز فعال را طبق اين آئين نامه دريافت كرده باشند.
ماده 8- دستورالعملهاي اجرايي اين آئين نامه و همچنين آئين نامه رسيدگي به شكايات و تخلفات تشكلهاي اسلامي در جلسه مشترك هيأتهاي نظارت مركزي وزارتخانههاي فرهنگ و آموزش عالي و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و دانشگاه آزاد اسلامي در محل دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي و در شكل واحد به تصويب نهايي ميرسد.
[1] بنگ. همين مجموعه ص 25
[2] تبصره مذكور در جلسه 511 شوراي عالي انقلاب فرهنگي مورخ هشت بهمن ماه 1381 به تصويب رسده و به اين ماده الحاق شد.
[3] بنگ. به پاورقي شماره 45
[4] بنگ. همين مجموعه ص 25
[5] اين تبصره در جلسه 493 شوراي عالي انقلاب فرهنگي مورخ 9/11/1380 به تصويب رسيده است.
[6] مصوبه جلسه 265 شوراي عالي انقلاب فرهنگي مورخ 1370 تحت عنوان “آئين نامه تشكلهاي اسلامي دانشگاهها” به وسيله اين مصوبه نسخ شد.
[7] آئين نامه تشكلهاي اسلامي دانشگاهها مصوب 1378 در 5 ماده ارائه شده بود. شوراي عالي انقلاب فرهنگي در جلسه 449 خود مورخ 6/7/1378 سه ماده 6، 7 و 8 را طي مصوبهاي تحت عنوان “تكميل آئين نامه تشكلهاي اسلامي دانشگاهيان” به مصوبه قبلي خود افزود.
