اشتغال زنان و صداهای متفاوت در جمهوری اسلامی
عرصه سوم: نگاه حکومتی به حقوق زنان در ایران همواره تابع آرای سیاسی و دیدگاه‌های مذهبی متفاوت در میان کارگزاران جمهوری اسلامی بوده است. روز زن در ایران بهانه‌ای شد تا بار دیگر این آراء طرح و بازنگری شود.
در این میان دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی به تناسب اختیارات و تاثیرگذاری آرای وی در نهادهایی که تاثیر مستقیم بر تقنین و اجرای حقوق زنان دارند مورد توجه قرار گرفت. وی در سخنانی که به مناسبت روز زن بیان کرد در واقع کوشید ضمن تائید پیشرفت‌‌های زنان ایرانی، نگاه‌های سنتی جامعه نسبت به زنان را بازتولید کند. رهبر جمهوری اسلامی در این رابطه مسئله اشتغال زنان را برجسته کرد و گفت: “با کدام منطق باید زنان که خداوند آنها را از لحاظ جسمی و عاطفی برای منطقه ویژه‌ای از زندگی آفریده است، در عرصه‌هایی وارد کنیم که آنها را دچار رنج و سختی می‌کند؟”
این سخنان البته بازتاب وسیعی بویژه در میان رسانه‌های فارسی زبان خارج کشور داشت و برخی از رسانه‌های داخلی نزدیک به حکومت را نیز از موضع دفاع از آیت‌الله خامنه‌ای به واکنش واداشت.
سایت جهان نیوز در این رابطه رسانه‌های خارج از کشور را به تحریف سخنان آیت‌الله خامنه‌ای متهم کرد و نوشت:” همه این رسانه ها در پوشش دفاع از زنان اقدام به تحریف بیانات روشن، مستدل، منطقی و مبتنی بر مبانی اعتقادی و دینی کردند تا اینطور وانمود کنند که رهبر انقلاب مخالف اشتغال و رعایت حقوق بانوان هستند.” جهان نیوز در اصل بر این باور است آیت‌الله خامنه‌ای مخالف اشتغال زنان نیست و به تعبیر این سایت سخنان وی در این زمینه به درستی درک نشده است.
این در حالی است که آیت‌الله خامنه‌ای با صراحت وجود تبعیض در جامعه علیه زنان را تائید کرده و آن را بد نمی‌داند:”مسئله‌ی اشتغال بانوان، جزو مسائل اصلى نیست. البتّه ما با اشتغال بانوان مخالف نیستیم؛ بنده خودم نه با اشتغالشان، نه با مدیریّتهاشان مخالفتى ندارم، مادامى‌که با آن مسائل اصلى معارضه و تنافى پیدا نکند؛ اگر معارضه پیدا کرد، آن مقدّم است. یکى از کارهایى که در این زمینه‌ى سوّم که عرض کردیم باید انجام بگیرد، طبعاً این است که نگاه کنند ببینند آن مشاغلى که متناسب با این خصوصیّت زن است چیست. بعضى از مشاغل هست متناسب با ساخت زن نیست، خب اینها را دنبال نکنند. یکى از کارها این است که آن تحصیلاتى را که به آن مشاغل منتهى می شود، بر زن تحمیل نکنند. این بحث دانشگاه و تحصیلات و مانند اینها که باز بعضى‌ها جنجال می کنند که در تحصیلات تبعیض است، این تبعیض همه‌جا بد نیست. تبعیض آنجایى که ضدّ عدالت باشد بد است.”
این سخن البته تنها سخن رهبر جمهوری اسلامی نیست. برخی دیگر از شخصیت‌های مذهبی نزدیک حکومت نیز با صراحت بیشتری سخنان آیت‌الله خامنه‌ای را تکرار کرده‌اند. آیت‌الله جعفر سبحانی که از مراجع تقلید مورد تائید جمهوری اسلامی است نیز در این رابطه گفته است:””مسئولان باید در پذیرش دانشجو اولویت‌ها را در نظر بگیرند. نیازی نیست که همه دختران به دانشگاه وارد شوند چرا که این مسئله در زمینه اشتغال نیز موجب انتظارات و توقعاتی می‌شود.”
با این وجود این سخنان، صداهای متفاوتی نیز از درون جمهوری اسلامی به گوش می‌رسد. صرف نظر از اصلاح‌طلبانی که پیشتر در دولت و مجلس صاحب اختیاراتی بودند، امروز در دولت کنونی نیز مقامات رسمی دولت بر خلاف آیت‌الله خامنه‌ای به حقوق زنان بویژه در حوزه اشتغال می نگرند.
فردای روزی که رهبر جمهوری اسلامی درباره زنان سخنرانی کرد، حسن روحانی رئیس جمهوری در سخنانی متفاوت از حضور زنان در جامعه دفاع کرد و گفت نباید ترس از حضور زنان در جامعه را به پای اسلام و دین گذاشت. روحانی همچنین از برابری حقوق زن و مرد در جامعه سخن گفت:”امروز زنان ما در همه صحنه ها با وقار، با کرامت، با شخصیت و با عفاف هستند و همانند مردان فعالیت می کنند . مگر می توان نیمی از جامعه را فراموش کرد. مگر می شود ۵۰ درصد اعضای جامعه را به گوشه ای راند و یا در حاشیه گذاشت. زنان باید دارای فرصت برابر، مسئولیت برابر و حقوق اجتماعی برابر باشند.”
دولت روحانی البته پیشتر نیز وعده‌های متعددی برای تامین حقوق اجتماعی زنان از جمله فرصت‌های برابر شغلی داده بود. گرچه وی نتوانست یک وزیر را در کابینه خویش راه دهد و تنها دو تن از معاونان خویش را از میان زنان برگزید.
علی ربیعی وزیر کار، تعاون و امور اجتماعی دولت نیز به حقوق زنان در زمینه اشتغال علاقه مند است. او در مراسم تقدیر از زنان کارگر و سرپرست خانوار گفته است کارگران زن سختکوش‌تر از مردان هستند.
اما این صدای متفاوت منحصر به دولت نیست، بلکه از مجلس ایران نیز صدای متفاوتی شنیده می‌شود. علی لاریجانی رئیس مجلس و داماد آیت‌الله مطهری فیلسوف اسلامی نیز در سخنانی به همین مناسبت با کد دادن به آرای وی از نگاه‌های جامعه سنتی ایران به حقوق زنان انتقاد کرده و گفته است:”شهید مطهری برخی نگاه‌های غلط را در وضعیت سنت‌های اجتماعی خودمان برمی‌شمارد که اینها هم تصورات غلط در غرب و هم تصورات غلط در سنت خودمان در گذشته است که از سنت‌های غلط اصرار بر خانه‌نشین کردن زن و بی‌خبر گذاشتن وی از مسائل اجتماعی است، یعنی اینکه فکر کنند زن باید فقط کار خانه انجام دهد. البته خانه محور و محل تکوین هویت است، ولی محروم‌سازی بحث دیگری است.”
اما برآیند این ٌصداهای متفاوت کجا است؟ واقعیت این است که صرف نظر از آنکه مقامات رسمی حکومت چگونه به حقوق زنان می‌اندیشند، زنان ایران در جامعه مدنی فراتر گفتمان‌های‌حکومتی حقوق خویش را دنبال کرده‌اند. گرچه حکومت و قوانین جاری مانعی بر سر تحقق برخی از آنان بوده است. بنابراین می‌توان گفت نگاه نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی درباره حقوق زنان نه تنها در جامعه مدنی و خارج از مرزها، بلکه نزد مدیران ارشد جمهوری اسلامی نیز مخاطبی ندارد.
