انتشارگزارش احمد شهید گزارشگر ویژه سازمان ملل درباره وضعیت حقوق بشر در ایران بازتاب وسیعی درمیان رسانه‌ها و مجامع ایرانی مدافع حقوق بشر و دموکراسی داشت. اگرچه این گزارش در مجموع با استقبال اکثریت کشورهای عضو سازمان ملل، رسانه‌های مستقل و نهادهای حقوق بشری ایرانی مواجه شد، اما واکنش انتقادآمیز برخی از کنشگران مدنی و هم اعتراض کسانی را که خود و یا اعضای خانواده شان قربانی نقض حقوق بشر در ایران شده‌اند را هم برانگیخته است.
علیرغم تقاضای های مکرر احمد شهید مقامات جمهوری اسلامی تا کنون اجازه ورود به ایران، بررسی و تحقیق درباره مسأله حقوق بشر را به او و همکارانش را نداده اند. گزارش آقای احمد شهید با عنوان «وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران» در تاریخ ۱۵ اکتبر ۲۰۱۱ منتشر شد.
در این گزارش از تماس و ملاقات با گروهی از کنشگران حقوق بشر، فعالان جامعه مدنی و هم چنین سازمانهای بین‌المللی با احمد شهید یاد شده است. بخش اعظم اطلاعات جمع آوری شده با موازین معتبر مورد نظر شورای حقوق بشر مطابقت دارد. افزون براین بسیاری از پرونده های مطرح شده مستحق اقدام فوری از سوی احمد شهید و سازمان ملل هستند.
گزارش در شش بخش به وضعیت حقوق بشردر ایران پرداخته است. موارد نقض حقوق بشر در مورد فعالان مدنی، سیاسی، روزنامه نگاران، فعالان دانشجویی، فمینیست ها، هنرمندان، وکلا، فعالان دانشجویی، کنشگران محیط زیست دراین گزارش ذکر شده اند.
بخشی از انتقادات مطرح شده
از بررسی انتقادات مطرح شده می‌توان دریافت که تمام موضوعات و موارد نقض حقوق بشر در گزارش احمد شهید به یک میزان مورد توجه قرار نگرفته و بعضی از مهمترین موارد پایمال شدن حقوق انسانی شهروندان ایرانی از قلم افتاده اند. به طور مثال می‌توان به کم کاری در مسائل مربوط به کارگران، معلمان اشاره کرد.
رضوان مقدم یکی از کنشگران حوزه زنان در واکنش به این گزارش در مصاحبه با رادیو زمانه ازعدم درج مسائل مهمی مانند اعدام شیرین علم هولی از فعالان حوزه زنان در کردستان و یا زهرا بهرامی شهروند هلندی ایرانی تبار در این گزارش انتقاد می کند.
خانم پروین فهیمی، مادر سهراب اعرابی، جوان ۱۹ ساله‌ای که در روز ۲۵ خرداد ۸۸ هدف گلوله قرار گرفت، در گفت‌وگویی با مسیح علی‌نژاد خبرنگار ایرانی گفته است: «من اولین کسی بودم که در مورد کشته‌شدن بچه‌ام اعتراض کردم و تعجب می‌کنم همه ما را فراموش کرده‌اند. ما مستنداتی را به ایشان ارسال می‌کنیم تا در گزارش‌شان، کشته شدن بچه‌هایمان را هم قید کنند… به خاطر اینکه اینجا ما را تحت فشار قرار ندهند خیلی چیزها را رسانه‌ای نکردم… چطور آقای احمد شهید ما را فراموش کردند، ما مادرها هرگز فراموش نمی‌کنیم که خون بچه‌های بی‌گناه ما برای چه ریخته شد… من شخصا به هیچ‌وجه کوتاه نخواهم آمد.»
سایت دویچه وله در گزارش خود به تاریخ بیست و پنج اکتبر می نویسد: «به گفته‌ی فعالان حقوق بشر، قتل بیش از ۷۰ نفر در اعتراض‌های مسالمت‌آمیز خیابانی، از شدیدترین موارد نقض حقوق در دو سال اخیر در ایران بوده، اما در گزارش آقای احمد شهید بازتاب نیافته است».
فعالین مدنی در نقد گزارش احمد شهید هم چنین به عدم توجه کافی به مسائلی مانند سانسور کتاب و رسانه ها، فیلترینگ سایت‌ها، محروم بودن گروهی از نویسندگان از چاپ آثارشان وتهاجم گسترده دولت به سازمان های مدنی و ممنوعیت فعالیت سازمان های حقوق بشری در ایران نام می برند.
احمد شهید در گزارش خود هیچ اشاره‌ای به طرح و تصویب قوانینی که درجوهر خود نقض حقوق بشر را تشدید خواهند کرد نمی کند. فقدان احزاب سیاسی، طرح قوانینی مانند «قانون ناظر بر تاسیس و نظارت بر سازمان های مردمی» و غیره در این گزارش بررسی نشده اند.
خدیجه مقدم یکی دیگر از فعالان حوزه زنان می‌گوید درگزارش وضعیت حقوق بشردر ایران از جمله هیچ اشاره‌ای به پایمال شدن حقوق انسانی هم جنس گرایان و مجازات آنها نشده است. مقدم هم چنین بی توجهی گزارشگر سازمان ملل را به اعتراضات صلح آمیز مادران زندانیان سیاسی و بخصوص بررسی وضعیت مادران خاوران و مادران پارک لاله را یکی از نقاط منفی این گزارش می داند.
تشکل «مادران عزادار» در واکنش به گزارش وضعیت حقوق بشر در ایران با صدور بیانیه ای خواهان بررسی وضعیت تمام زندانیان سیاسی اعدام شده در سه دهه گذشته شدند. آنها دراعتراض به تهدید و آزار خانواده‌های زندانیان سیاسی خواهان افشاگری و رسیدگی جوامع بین‌المللی به این مسائل شدند.
تجمع مادران عزادار درپارک لاله
به گزارش تارنمای «مادران پارک لاله» (مادران عزادار ایران)، در این بیانیه که همزمان با تجمع گروهی از مادران جانباختگان حوادث بعد از انتخابات و حامیان و نزدیکان آنان در پارک لاله تهران (شنبه سی مهر ماه) منتشر شده، سه خواستۀ زیر مطرح و علنی گردیده است:
خواهان لغو مجازات اعدام و کشتار انسانها به هر شکلی هست.
خواهان آزادی فوری و بی قید و شرط تمامی زندانیان سیاسی و عقیدتی هستیم.
خواهان محاکمه عادلانه و علنی آمران و عاملان تمامی جنایت های صورت گرفته توسط حکومت جمهوری اسلامی از ابتدای تشکیل آن هستیم. ما مادران پارک لاله، اعدام های فردی و دسته جمعی در زندان ها؛ کشتارها و ترور های قومی، ملیتی، دینی، سیاسی، عقیدتی در خیابان ها؛ حمله به خانه ها، خوابگاه ها و محل های کار؛ ربودن، زندانی کردن و آسیب رساندن افراد برای کشتن اندیشه انسانی؛ شکنجه، اعتراف گیری، تجاوزو در نهایت سنگسار و قصاص را جنایت می دانیم و برای جلوگیری از تکرار جنایت و برای بهروزی انسان ها مبارزه می کنیم.ما مادران پارک لاله امروز دوباره در پارک لاله جمع شدیم تا نشان دهیم که هنوز هستیم و پیگیرانه خواسته های خود را تا تحقق تمامی آنها دنبال می کنیم».
در بیانیه «مادران پارک لاله» آمده است: “یک بار دیگر مادران پارک لاله در بعداز ظهر شنبه ای پاییزی در میان بهت و حیرت مردم حاضر در پارک، میدان آب نما را در سکوتی اعتراض آمیز دور زدند. آنان این بار نه با لباس سیاه که با لباس های رنگین به نشانه شور و اشتیاق به ادامه مبارزه تا رسیدن به خواسته های خود به میعادگاه خود در پارک لاله بازگشتند. آنان باور دارند که برای رهایی باید راه های ناهموار و پر سنگلاخ را پیمود و در این راه هیچ هراسی به دل راه نمی دهند زیرا به انتخاب راه خود ایمان دارند.
پس از ماه ها انتظار، اولین گزارش گزارشگر ویژه آقای احمد شهید در مورد نقض آشکار حقوق بشر در ایران ارایه شد. هرچند خوشحالیم که در این گزارش به حقوق از دست رفته بسیاری از انسان های آزادی خواه اعتراض شده است، ولی دریغ و درد که باز خودی و غیر خودی و تبعیض نقش خود را بازی کرد و با کمبودهای بسیار منتشر شد. مواردی که شاید بتوان گفت از مهم ترین و آشکارترین موارد نقض حقوق بشر حداقل در دو سال اخیر بوده است. مواردی چون کشتار انسان های بی دفاع و مورد تعرض قرار دادن خانواده ها و حامیان آنها.”
در این بیانیه پیرامون نواقص گزارش احمد شهید آمده است: “آقای شهید در روش کار خود تاکید کرده که تمرکز اصلی تلاش‌هایش تهیه گزارش عادلانه و دقیق از وضعیت حقوق بشر در ایران است، آیا این عادلانه است که فقط در دو سال گذشته، تعداد زیادی انسان به جرم اعتراض به نقض اولیه ترین حقوق خود کشته، مجروح یا بیمار شده اند؛ تعدادی دست به خودکشی زده اند؛ تعداد زیادی به زندان افتاده و تحت بازجویی های پیاپی قرار گرفته و یا برای اعتراف گیری شکنجه شده و یا مورد تجاوز قرار گرفته اند و هیچ اشاره ای به آن ها نشود؟ آیا این عادلانه است که مادران و خانواده های کشته شده ها حتی اجازه برگزاری مراسم یادبود فرزندان شان را ندارند و باز هیچ اشاره ای به آنها نشود؟ آیا این عادلانه است که حامیان مادران داغدار تنها به جرم حمایت از انسانیت و حقوق بشری(حمایت از مادران عزادار) دایم تحت فشار نیروهای امنیتی قرار گیرند، زندانی شوند و تحت بازجویی و احضارهای مکرر قرار گیرند و هم اکنون نیز دو تن از آنها به نام خانم ها لیلا سیف اللهی و ژیلا کرم زاده مکوندی در دادگاه بدوی به چهار سال زندان محکوم شوند ولی هیچ جایگاهی در گزارش آقای شهید نداشته باشند؟! “
همچنین خاطرنشان شده است: “ما مادران پارک لاله انتظار داریم، صدای دادخواهی ما مادران و حامیان در گزارش های بعدی گزارشگر ویژه سازمان ملل شنیده شود. همچنین انتظار داریم به موارد گسترده و آشکار نقض حقوق بشر که در طی این سی و سه سال بر مادران و خانواده و حامیان رفته است و احتمالا در گزارش های قبلی گزارشگران ویژه از جمله آقای گالیندوپل موجود است و به بایگانی سپرده شده است، نیز پرداخته شود.”
گفتنی است تجمع و تشکل موسوم به “مادران عزادار” و حامیان آنها، از آخرین شنبه خرداد ماه دو سال پیش و پس از جانباختن تعدادی از جوانان در حوادث خونین بعد از انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفت. در جریان این تجمعات که شنبه ها عصر مقابل میدان مرکزی پارک لاله تهران برگزار می شد، مادرانی که فرزندان خود را از دست داده یا ناپدید شده وهمچنین گروهی از فعالان مدنی و حقوق زنان – به خصوص مادرانی که در سال های پیشتر فرزندانشان اعدام یا ناپدید شده اند- نیز شرکت داشتند. بعدتر نیز، مادرانی که فرزندانشان در بازداشت قرار گرفتند، به این جمع مادران پیوسته بودند. آنها خواستار حقیقت .یابی در مورد کشته، ناپدید و بازداشت شدن فرزندان خود و پاسخگویی مقامات در برابر این موارد بودند.
تجمع “مادران عزادار”، برگرفته از تجمعات اعتراضی مادران آرژانتینی درسالهای دهه ۱۹۷۰ است که تعدادی از مادران مفقود شدگان و جانباختگان، مدتهای مدیدی با روسری های سفید و شمع در دست، در یکی از میادین بوئنوس آیرس (پلازا دُمایو) تجمع کرده و خواستار “حقیقت یابی در مورد فرزندان خود بودند.”
احمد شهید پس از پایان ارائه گزارش خود به مجمع عمومی سازمان ملل، در یک کنفرانس مطبوعاتی در نیویورک گفت که گزارش اخیر او یک گزارش مقطعی بوده و وقت کمی برای تنظیم آن داشته است.
درماه های گذشته دولت ایران از همکاری با احمد شهید خودداری کرده بود. صادق لاریجانی رئیس قوق قضاییه در واکنش به این گزارش آن را نادرست و غیر مستند خوانده است.
سایت خبرگزاری مجموعه فعلان حقوق بشر درایران( هرانا ) هم نقد مفصلی از گزارش احمد شهید را برروی سایت خود منتشر کرده است:
http://hra-news.org/685/1389-01-27-05-27-51/10165-1390-08-0222.html
