عرصه سوم- هفتم اسفند ماه برای حقوق دانان، وکلا ومشاوران قضایی درایران روزی مهم و تاریخی است. روزی که در 58 سال پیش کانون مستقل وکلای ایران برپا شد. تاسیس این کانون در 1333 در پی مبارزات پیگیر گروهی ازحقوق دانان برجسته آن دوران گام مهمی درایجاد نهادهای مدافع حقوق افراد و تلاش برای گسترش عدالت اجتماعی به همه مناطق کشوربود.این کانون دردهه های گذشته برای حفظ استقلال حقوق دانان و دفاع از حقوق موکلان درایران تلاش کرده است.
کانون وکلای دادگستری یکی ازاولین وقدیمی ترین سازمان های مردم نهاد درایران است. این بنیاد ازجمله درزمینه ارائه مشاوره حقوقی رایگان و آشنا کردن مردم با حقوق فردی و اجتماعی خود و دفاع از افرادی که توان مالی برای گرفتن وکیل ندارند فعالیت کرده است. کانون وکلا در طول حیات خود با محدودیت‌ها و فراز و نشیب های متعددی روبرو بوده و فشار و کنترل دولتی چه دردوران پهلوی و چه پس از تاسیس جمهوری اسلامی این نهاد را دراجرای وظایف خود با مشکلات متعددی درگیرکرده است. بسیاری از حقوق دانان ایرانی عضو کانون به عنوان مجرییان قانون با قوانین تبعیض آمیز، هم کارشکنی و اعمال نفوذ مسئولان دولتی روبرو بوده وهستند.
وکلای بسیاری درزمینه حقوق بشر، تغییرقوانین تبعیض آمیز، و یا درمبارزه علیه مجازات های غیرانسانی مانند سنگسار، اعدام کودکان و نوجوانان، قوانین موجود را به چالش کشیده و فعالیت‌های متعددی را درداخل و خارج از کشوربه راه انداخته اند. جمله می‌توان به شیرین عبادی، شادی صدر، آسیه امینی، یوسف مولایی، خلیل بهرامیان، محمد رضا فقیهی و محمد مصطفایی اشاره کرد. برجسته‌ترین مدافعان مردم دردستگاه قضایی درسالهای اخیر اغلب به خاطر فعالیت های حقوقی و دفاع از موکلان خود بازداشت و تهدید شده وهم درموارد دیگری مانند نسرین ستوده، عبدالفتاح سلطانی، محمد سیف زاده و جاوید هوتن کیان به خاطر انجام وظایف خود در دفاع بی قید و شرط از موکلان خود محکوم شده و اکنون زندانی هستند
کمپین استقلال کانون وکلا
از پیامدهای اسف بار آخرین انتخابات ریاست جمهوری در سال 1388 تصویب متنی با عنوان «اصلاح آیین نامه اجرایی لایحه استقلال کانون وکلا» بود. آیین نامه‌ای که درواقع عملا آزادی فعالیت و استقلال وکلا را از بین می برد. دراعتراض به این اقدام غیر قانونی ووضع کردن قوانینی که نقش حقوق دانان را در اجرای وظایف خود دردفاع از موکلان عملاً خنثی و ناممکن می‌کرد. گروهی از وکلا برآن شدند تا با براه انداختن کمپین : «استقلال کانون وکلا» به این اقدام غیرقانونی و تبعیض آمیز اعتراض کنند. آنان با حمایت و عضویت دراین کارزارمدنی دربرابردخالت مقامات حکومت درامردادخواهی واز بین بردن آزادی شغلی شان ایستادند. کمپینی که در طول چند روز از طرف بسیاری از حقوق دانان درسراسرایران حمایت شد.
حق داشتن یک دادرسی عادلانه و گرفتن وکیل ازحقوق اولیه هرانسان درجهان معاصر است. به همین دلیل برطبق بند 14 از سند هشتمین گنگره سازمان ملل که تحت عنوان « اصول اساسی و نقش وکلا» درسال 1990 تصویب شده است. درتاکید بر نقش اصلی وکلا و لزوم دسترسی همه افراد به خدمات حقوقی و هم بر حق بدیهی حقوق دانان در تشکیل انجمن‌های حرفه‌ای موردنیازشان تأکید شده است. طبیعی است که هر نهاد حقوقی در زمینه دفاع از حقوق شهروندان باید ازاستقلال نظر و عمل برخوردارباشد. بر طبق ماده یک لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1333 مجلس شورا، کانون وکلای دادگستری مؤسسه‌ای مستقل از سازمان های دولتی است. اما با گذشت بیش از پنج دهه از فعالیت این کانون، رییس قوه قضاییه اسلامی دراقدامی ناگهانی درسال 1388 با تصویب آیین نامه‌ای خارج از اختیارات قانونی ایشان، عملاً استقلال کانون وکلا را منتفی، مشروط و تحت کنترل قرارداد. یکی از پیامدهای اصلی و ویرانگر این مصوبه از بین بردن امکانات فعالیت مستقل و ایجاد ناامنی شغلی برای وکیلان و نقض حقوق شهروندان درداشتن حق ابتدایی استفاده از خدمات قضایی این کانون است.
ازجمله اقدام‌های این کمپین ارسال نامه سرگشاده به هیئت مدیره کانون وکلای مرکز بود که در طی دوروز 159 نفر از وکلا آن را امضا کردند. دراین نامه آنان خواهان مقاومت دربرابراجرایی شدن آیین نامه غیرقانونی مصوب رئیس قوق قضاییه و ابطال آن شدند. تهیه بروشور برای آگاهی رسانی به همکاران و شهروندان ازفعالیت های دیگراین کمپین بود. دراین بروشوربا تشریح سوابق فعالیت کانون وکلا و اهمیت وجود آن درجامعه مسائل مربوط به تعرض به استقلال کانون توضیح داده شد.
در سایت این کمپین از زبان یکی از حقوق دانان به نام افروز معزی درگزارشی که درتابستان سال گذشته منتشر شده است می‌خوانیم که :
“پس ازتوقف اجراي آيین نامه جديد لايحه قانون استقلال کانون وکلاي دادگستری توسط قوه قضائیه که نشانگر شنیدن صدای اعتراض جامعه و وکلا بود تلاش های کمپین متوقف نشد. در اولین گام پس از تعویق آیین نامه، کمپین اقدام به تدوین پیمان نامه نمود و درآن اهداف و برنامه های کمپین برای ادامه فعالیت مشخص نمود. این موارد شامل اطلاع رساني و حساس سازي جامعه و وکلا درخصوص جایگاه وکیل و اهمیت استقلال آن، تقويت ارتباط مستمر ميان وكلا، حمايت همه جانبه از وكلا، تلاش در جهت بهبود و اصلاح عملكرد كانون وكلا، ارتباط با ساير نهادهاي جامعه مدني در سطح داخلي و بين المللي، كوشش در جهت اصلاح و تدوين قوانين مرتبط با استقلال وكيل و كانون وكلا، فعاليت همه جانبه براي انتخاب نمايندگان واقعي جامعه وكالت و نظارت بر عملكرد آنها در نظر گرفته شد. در انتخابات کانون وکلای مرکز فارغ از بحث انتخاب شوندگان به رد صلاحیت گسترده نامزدهای انتخاباتی اعتراض نموده و درطول انتخابات نسبت به جمع آوری امضا از وکلا دراین خصوص اقدام نمودیم خوشبختانه امضاهای جمع آوری شده به بیش ازهزارامضا رسید که نماد بارزی از اعتراض وکلای دادگستری به نظارت قوه قضائیه در انتخابات کانون وکلای دادگستری است. تا کنون چندین بیانیه و نامه دراعتراض به مواردی چون تعویق مجدد آیین نامه مذکور بدون آن که درخصوص آن تعیین تکلیف قطعی شود و بازداشت همکارانمان منتشر کرده ایم. ما تا زمانی که وکیل و کانون وکلا به استقلال واقعی خود دست نیابد همچنان به فعالیت خود ادامه می دهیم و مطمئنیم اتحاد وکلا می تواند راهگشای راههای بسته باشد. امید که دراین راه درکنار ما باشید.”
بسیاری ازوکلایی که در سال‌های اخیر بازداشت و زندانی شده‌اند تنها به خاطر دفاع ازافراد بی پناه و آسیب دیده درجامعه، یا کنشگران حقوق بشر، فعالان قومی، دینی و یا جنبش برابری خواهی زنان به زندان افتاده اند. برطبق گزارش‌های کمپین بین‌المللی حقوق بشر درایران از خرداد ماه سال 1388 تا کنون حداقل 42 وکیل تنها به دلیل دفاع از موکلان خود و اجرای قوانین مورد تعقیب قضایی قرارگرفته اند. وهم با تهدید و محکومیت به زندان روبرو شده اند.
کانون بین‌المللی وکلا( IBA) و اکثر نهادهای حقوق بشردرجهان بارها به سیاست کنترل و فشار جمهوری اسلامی درمورد کانون مستقل وکلای دادگستری اعتراض کرده اند. درشرایط کنونی نهادهای داخلی و بین‌المللی مدافع حقوق بشر وهم سازمان های مستقل حقوق دانان دردنیا موظف اند تا برای آزادی حقوق دانان زندانی درایران وهم فعالیت مستقل کانون وکلای دادگستری، ازطریق مراجع بین‌المللی اقدام کرده و برای آزادی آنان تلاش کنند.
برای اطلاعات بیشتر به سایت‌های زیر مراجعه کنید:
1) کمپین بین‌المللی حقوق بشر
http://persian.iranhumanrights.org/1390/12/bar_association/
2) کمپین استقلال کانون وکلا
