عرصه سوم- شانزدهم آذرروز دانشچو درایران است. روزی که یادآورچند دهه مبارزات و جان فشانی دانشجویان برای برپایی دموکراسی و عدالت درجامعه ایران است. جنبش دانشجویی در کشورما همواره نقشی اساسی در مبارزه آزادی خواهانه مردم برعهده داشته است. سازمان های دانشجویی همواره در پیگیری خواسته های دموکراتیک و برای حفظ استقلال و آزادی بیان در دانشگاه های کشور مبارزه ای بی وقفه را در سه دهه اخیر به پیش برده اند. جنبش دانشجویی درایران بارها و بارها از سوی دولت های وقت چه قبل از انقلاب ۱۳۵۷ و چه در جمهوری اسلامی سرکوب شده و دانشجویان بسیاری به زندان افتاده یا جان باخته اند. هم اکنون نیز تعدادی از آنان در حبس اند. از جمله بهاره هدایت، مجید توکلی ، ضیا الدین نبوی و ده ها نفر دیگر از دانشجویان ما درشرایط کنونی تنها به خاطر فعالیت های مسالمت آمیز در سازمان های دانشجویی دستگیر و زندانی شده اند.
بنیاد عرصه سوم ضمن بزرگداشت شانزدهم آذر از تمام آزادی خواهان و نهاد های حقوق بشری می خواهد که برای رهایی دانشجویان دربند تلاش کنند. دربزرگداشت این روز بیانیه مشترکی از سوی سه گروه حقوق بشری شورای دفاع از حق تحصیل ، سازمان عفو بین الملل و شیرین عبادی مدافع حقوق بشر درسایت ایران امروز منتشر شده است که متن آن را دراینجا می خوانید.
“بیانیۀ مطبوعاتی مشترک
۱۵ آذر ۱۳۹۱ – ۵ December 2012
شورای دفاع از حق تحصیل، عفوبین الملل، عدالت برای ایران، شیرین عبادی‌خطاب به مسئولان ایران: به سرکوب دانشجویان پایان دهید و دانشجویانی را که به خاطر فعالیت‌های مسالمت‌آمیز زندانی شده‌اند آزاد کنید.
به مناسبت ۱۶ آذر ماه، روز دانشجو، شیرین عبادی برندۀ صلح نوبل و سه گروه حقوق بشریِ شورای دفاع از حق تحصیل، عفو بین الملل و عدالت برای ایران در کنار یکدیگر و هم‌صدا با هم از مسئولان ایران می‌خواهند تا فوراً و بدون قید و شرط همۀ زندانیان سیاسی و عقیدتی شامل دانشجویان زندانی را که تنها برای بیان مسالمت آمیز عقاید و وجدانیات-شان به زندان افتاده‌اند آزاد کنند.
این سازمان‌ها از مسئولان می‌خواهند تا به آزادی بیان و تشکل‌یابی دانشجویان احترام گذاشته و به پایمال کردن این حقوق خاتمه دهند.
از مقامات ایران خواسته می‌شود تا تمام سیاست‌ها و برخوردهای محدودکنندۀ دسترسی افراد به آموزش عالی را مورد تجدید نظر قرار دهند تا هر کسی بر اساس ظرفیت‌ها و توانایی‌هایش و بدون هر گونه تبعیض جنسی، مذهبی یا سیاسی، به طور برابر به آموزش عالی دسترسی داشته باشد.
محدودیت دسترسی به آموزش بر پایۀ قومیت، جنس، اعتقادات و باورهای مذهبی، نقض حقوق بشر است: نقض حق آموزش و عدم تبعیض، آزادی بیان، تشکل‌یابی و فعالیت انجمنی صلح‌آمیز است.
ایران به عنوان یک کشور عضو پیمان بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR)، نه تنها حقوق آزادی بیان و آزادی انجمن را نباید محدود کند بلکه باید آن‌ها را تضمین کند. همچنین ایران به عنوان یک کشور عضو پیمان بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ICESCR) لازم است که به حق تمام ایرانیان در دسترسیِ بدون تبعیض به آموزش عالی احترام بگذارد. (مواد ۲ (۲) و ۱۳ (۲) (C).
وضعیت دانشجویان ایران در آستانۀ شانزدهم آذرماه
در حالی که هزاران دانشجو در دانشگاههای سراسر کشور روز دانشجو را گرامی می‌دارند، دهها دانشجو ۱۶ آذر را پشت میله‌های زندان می‌گذرانند چون از حقوق خود یعنی آزادی بیان و انجمن استفاده کرده‌اند و بسیاری از دانشجویان دیگر همچنان ممنوع التحصیل‌اند.
از زمان انتخابات مناقشه‌انگیز ریاست جمهوری در خرداد ۸۸، هر ساله به تظاهرات مسالمت‌آمیز دانشجویان در روز دانشجو در دانشگاهها، هزینه‌های سنگینی تحمیل شده است.
در ماههای گذشته، دهها دانشجو بازداشت شده یا پس از محکومیت در محاکمه‌های ناعادلانه و با اتهاماتی مبهم، روانۀ زندان شده‌اند یا به طور دایم یا موقت از ادامۀ تحصیل محروم شده‌اند.
کمیته‌های انضباطی دانشگاهها دانشجویان را متهم به فعالیت‌های ضدنظام می‌کنند – فعالیت‌هایی که در چارچوب حقوق آزادی بیان و انجمن‌اند – تا آن‌ها را محکوم و مجازات کنند. این کار زمانی با کاربرد ستاره‌هایی انجام می‌شد که کنار اسم پذیرفته‌شدگان کارشناسی ارشد قرار می‌گرفت و دریافت سه ستاره به معنی محرومیت قاطع و بی‌بازگشت از تحصیلات دانشگاهی بود.
برخی دانشجویانی که اخیراً دستگیر، زندانی یا از تحصیلات دانشگاهی محروم شده‌اند موارد زیرند:
• نسیم سلطان بیگی، فعال حقوق زنان و دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی، برای تحمل حکم سه سال حبس در تاریخ ۲۲ مهر ۹۱ روانۀ زندان شد. او در سال ۸۹ به تبلیغ علیه نظام و اقدام علیه امنیت ملی محکوم شده بود. دو سال از حکم وی به خاطر شرکتش در راهپیمایی ۲۲/۳/۸۵ مدافعان حقوق زنان برای مطالبۀ حقوق برابر بود.
• رشید اسماعیلی، عضو ادوار تحکیم وحدت، در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۹۱ در اصفهان بازداشت شد و پس از تحمل دو ماه «بازداشت موقت» در سلول انفرادی و بدون هیچ اتهامی آزاد شد. او همچنان از ادامۀ تحصیل خود در رشتۀ حقوق بشر دانشگاه علامه طباطبایی پس از ستاره‌دارشدن در سال ۱۳۸۵ محروم است. وی در آذر ۱۳۸۸ به اتهام توهین به رهبری به ۱۸ ماه حبس محکوم شده بود.
• لوا خانجانی، عضو اقلیت مذهبی بهایی، که به خاطر دین‌اش از ادامۀ تحصیل دانشگاهی محروم شده بود، در تاریخ ۳/۶/۹۱ برای گذراندن حکم دو سال زندان با اتهام تجمع و تبانی برای ضربه زدن به امنیت کشور، تبلیغ علیه نظام و تشویش اذهان عمومی، راهی زندان اوین شد. این اتهامات با ادعای شرکت او در تظاهرات عاشورای ۱۳۸۸ علیه نظام، بر وی وارد شده‌اند.
• عباس خراسانی فارسانی، دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان در تاریخ ۳۱/۳/۹۱ به خاطر مطالبی که در وبلاگ و کتابش منتشر ساخته بود بازداشت شد. کتاب او شامل انتقاداتی مسالمت‌آمیز بر مقامات ایرانی بوده است. او با قرار وثیقه آزاد شد و اکنون در انتظار محاکمه به اتهامات توهین به مقامات و توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی است. وی از ادامۀ تحصیل و تدریس در کلیۀ دانشگاههای ایران محروم شده است.
امضاکنندگان این بیانیه همچنین بر آزادی بدون قید و شرط و فوری دانشجویان ذیل که از زمرۀ زندانیان عقیدتی سال‌های اخیرند، تأکید دارند:
مجید دری، دانشجوی عضو شورای دفاع از حق تحصیل، در تیرماه ۱۳۸۸ در قزوین بازداشت شده و اکنون در حال گذراندن حکم شش و نیم سال زندان در تبعید است. او از زمان بازداشت‌اش هرگز اجازۀ مرخصی نداشته است.
فعال حقوق دانشجویان و زنان، بهاره هدایت، عضو کمیتۀ مرکزی دفتر تحکیم وحدت و دبیر کمیتۀ زنان این تشکل، در تاریخ ۱۰/۱۰/۸۸ بازداشت شده و در حال گذراندن دورۀ محکومیت ده ساله در زندان است. اتهامات وی توهین به رییس جمهور، توهین به رهبری، تبلیغ علیه نظام و اقدام علیه امنیت ملی بوده است.
فعال دانشجویی و برندۀ جایزۀ صلح دانشجویان نروژی سال ۲۰۱۳، مجید توکلی، در روز دانشجوی ۱۳۸۸ و پس از ایراد سخنرانی در یک گردهمایی مسالمت‌آمیز در دانشگاه محل تحصیلش – دانشگاه صنعتی امیرکبیر-، بازداشت شد. این زندانی سیاسی اکنون محکومیت نه ساله‌اش را در زندان رجایی شهر سپری می‌کند. او به شرکت در تجمع غیرقانونی، تبلیغ علیه نظام و توهین به مقامات متهم شده بود. او نه تنها از اتمام تحصیلاتش در زندان محروم شده، که حق نام‌نویسی در دانشگاههای کشور پس از آزادی از زندان را هم نخواهد داشت.
سید ضیاالدین نبوی، فعال دانشجویی زندانی و از بنیانگذاران شورای دفاع از حق تحصیل – تشکلی که در سال ۱۳۸۷ توسط گروهی از دانشجویان محروم از تحصیل تأسیس شده – به دلیل فعالیت‌های سیاسی مسالمت‌آمیزش، در سال ۸۷ از ادامۀ تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد محروم شد. او در ۲۴/۳/۸۸ به فاصلۀ کوتاهی پس از راهپیمایی توده‌ای پس از انتخابات مناقشه‌برانگیز ریاست جمهوری بازداشت شد. وی با اتهام محاربه، به ده سال حبس در تبعید محکوم شد و اکنون دوران حبس‌اش را در زندان کارون اهواز، در فاصله‌ای بسیار دور از خانه و خانواده‌اش می‌گذراند.
پیشینه
از آغاز سال تحصیلی ۹۱-۹۲ در مهرماه، دهها نفر از فعالان دانشجویی در سراسر ایران توسط نیروهای امنیتی با اتهاماتی سوال‌برانگیز و مبهم بازداشت شده، توسط دادگاههای انقلاب و برای گذران دورۀ زندان احضار شده یا در ترم جدید از تحصیل محروم‌شده‌اند. پرونده‌های قدیمی برخی دیگر از دانشجویان دوباره در دستگاه قضایی به جریان افتاده است. محدودیت‌های تبعیض‌آمیز در دستیابی به آموزش عالی همچنان باقی است. اعضای اقلیت‌های مذهبی به‌رسمیت-شناخته‌نشده مانند جامعۀ بهاییان عموماً از ادامۀ تحصیلات عالیه محروم‌اند. دیانت بهایی در قانون اساسی به رسمیت شناخته نشده و اعضای جامعۀ بهایی به خاطر ایمان‌شان مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند.
زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تعدادی از دانشگاهها اقدامات تازه‌ای را برای جلوگیری از تحصیل دانشگاهی زنان در برخی رشته‌ها در پیش گرفته‌اند. وزیر علوم یکی از مدافعان تفکیک جنسی در دانشگاهها است و پیشتر نیز موضوع دانشکده‌های زنانه را برای اسلامی‌کردن دانشگاههای ایران مطرح کرده است.
دانشجویان به خاطر استفاده از حقوق آزادی بیان و انجمن یا باورهای سیاسی و مذهبی یا جنس، از حق تحصیلی محروم شده‌اند که به موجب مادۀ ۱۳ پیمان بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (که ایران نیز عضوش است)، تضمین شده است. دسترسی برابر به آموزش عالی بدون تبعیض، طبق مادۀ (a)۲۶ اعلامیۀ جهانی حقوق بشر و مادۀ (a)۱ کنوانسیون یونسکو علیه تبعیض در آموزش تضمین شده است و ایران تمام این موارد را پذیرفته است.
پیمان بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) برای محافظت از حقوقی است مانند حق افراد برای آزادی عقیده، بیان، انجمن و تجمع و حق اقلیت‌ها برای بهره‌جستن از فرهنگ خود و ابراز و عمل به مذهب خود و استفاده از زبان خود. علاوه بر این‌ها، کنوانسیون بین‌المللی رفع تبعیض نژادی (CERD) و پیمان بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در دستیابی به حق آموزش، تبعیض علیه هر شخصی بر هر پایه‌ای (سیاسی یا اعتقادی، جنسی، نژادی، مذهبی، قومی، زبانی یا هر وضعیت دیگری) را قدغن ساخته است.”
