عرصه‌سوم- رضا حاجی‌حسینی: در خاطره مردم ایران از سال‌های پیش از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷، شعار «هر ایرانی، یک پیکان» جایگاه ویژه‌ای دارد. آن زمان پیکان ماشین محبوب ایرانی‌ها بود و با وجود خودروهای امروزی، این ماشین هم‌چنان محبوبیتش را نزد برخی افراد و گروه‌ها حفظ کرده است.
در سال‌های پس از پیروزی انقلاب، شعار «هر ایرانی، یک خانه» مطرح شد. شعاری که هنوز هم برای اجاره‌نشین‌ها فریبنده و رویایی است. این روزها اما علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم، سخن از «هر ایرانی، یک فیس‌بوک» می‌گوید. شعاری که باید دید برای چه کسانی جذاب است و آیا سرنوشت شعارهای پیشین را پیدا می‌کند یا این‌که چون این شعار به فضای مجازی برمی‌گردد، ممکن است روزی جامه عمل بپوشد؟
وزیر فرهنگ، در گفتوگو با شبکه «الجزیره» انگلیسی، حرف‌های تامل برانگیز دیگری هم زده است. صحبت‌هایی که واکنش‌های متفاوتی در داخل کشور برانگیخته است. او که به دعوت وزیر فرهنگ، هنر و میراث قطر، در اولین سفر خارجی خود به دوحه رفته بود، گرچه تلاش می‌کرد تا در جواب سوال‌های چالش‌برانگیز، پاسخ‌هایی سیاست‌مدارانه بدهد، اما برخی حرف‌هایش به مذاق اصولگرایان داخلی خوش نیامده است. اظهاراتی که به عنوان نمونه، تارنمای «قطره» با صفت «مسئله‌دار» از آن‌ها یاد می‌کند.
پیش از این هم بعضی صحبت‌های علی جنتی درباره ممیزی کتاب، فیلترینگ، تک‌خوانی زنان و … برایش دردسر ساز شده بود. او برای توضیح درباره این صحبت‌ها به مجلس فراخوانده شد اما با حرف‌های روز هفدهم دی ماهش در مجلس، نتوانست نمایندگان را قانع کند. چالشی که تا چند روز بعد از جلسه سوال ادامه داشت.
فیس‌بوک برای همه
صحبت‌های وزیر فرهنگ در شبکه الجزیره که در آن به فیس‌بوک می‌پردازد در روزهای اخیر خبر‌ساز شده است. او در پاسخ به مصاحبه‌گر الجزیره که می‌پرسد: “رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه و دیگر مقامات ایران صفحه‌هایی برای خود در توییتر و فیس‌بوک دارند. آیا شما هم در توییتر و فیس‌بوک صفحه‌ای دارید”، می‌گوید: “من عضو فیس‌بوک هستم اما در توییتر خیر. این هم به مدت‌ها قبل از وزارت من باز می‌گردد. من بیش از سه سال است که (در فیس‌بوک) عضویت دارم و با دوستان مختلفی در سرتاسر دنیا مرتبط هستم.”
این در حالی است که در روزهای گذشته، اعظم‌السادات حسینی کوهستانی، عضو و سخنگوی شورای شهر بهشهر مازندران، به‌دلیل عضو بودن در فیس‌بوک از سمت «سخنگویی » این شورا عزل شده است.
جنتی اما از پاسخ به این سوال که آیا با عضویت در فیس‌بوک قانون را نقض نکرده است، طفره می‌رود. او می‌گوید: “البته در ایران برخی معتقدند که این نوعی قانون‌شکنی است چون فیس‌بوک در ایران فیلتر شده است. اما به هر حال ما سعی می‌کنیم که قانون را حفظ کنیم و تلاش ما هم بر این است که با همکاری سایر وزرایی که در دولت هستند بتوانیم شرایطی فراهم کنیم که همه در ایران به فیس‌بوک دسترسی داشته باشند برای این‌که این فقط یک وسیله ارتباطی است که افراد می‌توانند با یکدیگر گفتوگو و مکاتبه کنند و دیدگاه‌هایشان را بیان کنند.”
این نظر وزیر فرهنگ درباره فیس‌بوک اگر واقعی و صادقانه باشد، او را در مقابل نهادهای اطلاعاتی- امنیتی وابسته به اصولگرایان تندرو و نهادهای صاحب قدرت از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار می‌دهد. نهادهایی که شبکه‌های اجتماعی را محلی برای فسق و فجور و ابزارهایی به منظور جاسوسی قلمداد می‌کنند.
ارائه آمار از تعداد ایرانیان عضو فیس‌بوک هم مسئله مناقشه‌برانگیز دیگر در صحبت‌های علی جنتی است که در روزهای گذشته، بازتاب متفاوتی در رسانه‌های داخلی و خارجی داشته است. او گفته که فکر می‌کند همه ایرانی‌ها از این‌ها (شبکه‌های اجتماعی) استفاده می‌کنند و بر اساس برخی آمارهایی که دارد، چهار میلیون نفر از ایرانی‌ها عضو فیس‌بوک هستند. جنتی اضافه کرده که دیر یا زود محدودیت فیس‌بوک باید برداشته شود.
در حالی که روزنامه شرق این عدد و آمار را تیتر یک روز سه‌شنبه، بیست و چهارم دی ماه خود قرار داد، بحث‌هایی درباره درستی یا نادرستی این آمار شکل گرفته است.
روزبه امیر ابراهیمی، روزنامه‌نگار مقیم آمریکا درباره میزان صحت و واقع‌بینانه بودن این آمار به بخش فارسی رادیو فرانسه می گوید:”من تقریبا جای دیگری چنین آماری را ندیده‌ام. خود فیس‌بوک هم به‌خاطر مسأله فیلترینگ که در ایران وجود دارد امکان شناسایی و اعلام تعداد دقیق کاربران فیس‌بوک در داخل ایران را ندارد ولی اگر آمار ارائه شده توسط آقای جنتی را از منابع حداقلی درست بدانیم، من فکر می‌کنم این چهار میلیون، به اصطلاح اینترنتی، یوزر‌های اکتیو هستند اما احتمالا عده بسیار بیش‌تری در ایران فیس‌بوک دارند.”
علی جنتی که این روزها به چهره‌ای جنجالی تبدیل شده است، پیش از این هم در اظهار نظرهایش گفته بود که فیس‌بوک و سایر شبکه های اجتماعی در ایران باید برای همه در دسترس باشند اما ممکن کردن این دسترسی را وظیفه کمیته فیلترینگ دانسته بود و تصریح کرده بود که این کمیته مستقیما زیر نظر وزارت فرهنگ فعالیت نمی‌کند.
رویارویی با قوه قضاییه
شاید جنجالی‌ترین بخش صحبت‌های علی جنتی با الجزیره، حرف‌هایش درباره قوه قضاییه باشد. آن‌جا که می‌گوید: “رییس‌جمهور عوض شده ولی رییس قوه قضاییه که هنوز عوض نشده و این قوه همان وضع سابق را دارد ….” و بعد در پاسخ به این سوال خبرنگار الجزیره که می‌پرسد: “آیا دوست دارید در قوه قضاییه هم شاهد تغییرات باشید زیرا دولت تغییرات زیادی ایجاد کرده است”، اضافه می‌کند: “فضای جدیدی حاکم شده است. طبیعی است که دستگاه قضایی ما هم باید خودش را با تحولات جدیدی که در کشور پدیده آمده است همراه کند.”
این صحبت‌های علی جنتی ممکن است برای او گران تمام شود چرا که قوه قضاییه نسبت به آن واکنش نشان داده است. روز سه‌شنبه، بیست و چهارم دی ماه، غلامحسین محسنی اژه‌ای، دادستان کل کشور و سخنگوی قوه قضاییه، در نشستی خبری با اشاره به مصاحبه وزیر فرهنگ با شبکه الجزیره، گفته است: “من امروز این مصاحبه را خواندم. البته ترجمه آن را خواندم و چون شبکه الجزیره انگلیسی آن را منتشر کرده، معلوم نیست آیا درست ترجمه شده است یا خیر. سوال شبکه الجزیره یک سوال جهت‌دار و تحریک‌کننده علیه قوه قضاییه است و اگر یک مسوول هوشمند و زیرک در مقابل یک شبکه خارجی قرار بگیرد، در مقابل این سوال نباید چنین پاسخی بدهد.”
البته اشاره محسنی اژه‌ای به جریان ترجمه چندان درست به نظر نمی‌رسد چون علی جنتی، به زبان فارسی به پرسش‌های تلویزیون الجزیره جواب می‌دهد و ترجمه حرف‌های او، به انگلیسی زیر‌نویس می‌شود.
به نظر می‌رسد طرح موضوع ترجمه غلط توسط سخنگوی قوه قضاییه تلاشی است در راستای سیاست فعلی جمهوری اسلامی در زمینه دشمن‌سازی و تقابل با رسانه‌های خارجی که با عنوان «رسانه‌های بیگانه» معرفی می‌شوند. ضمن این‌که با دادن این اطلاعات نادرست به کسانی که به شبکه الجزیره دسترسی ندارند یا نمی‌خواهند خودشان این گفتوگو را ببینند، مسوولیت سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از دوش او برداشته می‌شود. به این ترتیب نه ضرورت ایجاد تغییر در قوه قضاییه از اساس مطرح شده است و نه نیازی به پیگیری حرف‌های وزیر خواهد بود.
دادستان کل کشور هم‌چنین گفته است که در تماس با علی جنتی، او گفته که مصاحبه تحریف شده: است: “ولی اگر این‌طور نباشد، آقای جنتی باید صریحا تکذیب کند و اعتراض شدید خود را نسبت به آن شبکه اعلام کند، زیرا حدود چهل روز است که این مصاحبه انجام شده و شبکه الجزیره تا کنون در سه نوبت آن را پخش کرده است. باید دید چه انگیزه‌ای وجود داشته است. آیا در جهت تحریک نیست؟”
حال باید دید که آیا دولت حسن روحانی و وزیر جنجالی‌اش که احتمالا نمی‌توانند در کوتاه‌مدت تغییرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی موثری در فضای واقعی ایجاد کنند، آیا خواهند توانست پیروز فضای مجازی باشد و دست‌کم فیس‌بوک را همگانی کند؟
