نگاهی از درون به جامعه ایران

عرصه سوم- گزارشی از کنفرانس برلین در یازدهم و دوازدهم نوامبر 2011

 کنفرانس «نگاهی از درون به جامعه ایران» به همت یک شبکه نوپا و مدنی از جوانان ایرانی مقیم آلمان به نام «شفافیت برای ایران» درروزهای یازده و دوازدهم نوامبر جاری در شهر برلین برپا شد. دراین کنفرانس متخصصان مسائل ایران از زوایای گوناگون به بررسی ساختار قدرت ،معضلات سیاسی و تأثیر آن بر حوزه اقتصاد، جامعه مدنی، حقوق بشر، جنبش های اجتماعی و رسانه‌ها در ایران پرداختند. سخنرانان ایرانی و آلمانی هر کدام با ارائه گزارش‌ها و تحقیقات به تشریح مشکلات و مصائبی که در حال حاضر گریبان‌گیر سیاست و جامعه ایرانی در عرصه ملی و بین المللی است، پرداختند.

خلاصه کوتاهی از بحث‌های این کنفرانس را در اینجا می خوانید:

بخش یک

بررسی تحولات سیاسی

 در گشایش برنامه روز یازدهم نوامبر،علی صمدی احدی فیلم ساز و رئیس گروه « شفافیت برای ایران» با ابراز نگرانی از وخامت مسأله حقوق بشر در کشور خواهان توجه همه دست اندر کاران به فقدان آزادی و دموکراسی در ایران شد. او گفت این نهاد با هدف اطلاع رسانی در زمینه حقوق بشر ودموکراسی و تلاش برای احیای آزادی در ایران تشکیل شده است.

پس از او توماس کروگر مدیر نهاد آلمانی « مرکز فدرال آموزش سیاسی» در سخنان خود با اشاره به حوادث پس از انتخابات آخرین ریاست جمهوری سال 1388 درایران و به نقل از سازمان عفو بین الملل گفت:” تا پایان سال 2009 ، پنج هزار نفر از شهروندان، فعالان سیاسی و مدنی، روزنامه نگاران و غیره در ایران دستگیر شده و دهها نفر در این میان جان خود را از دست داده اند.” او به سیاست سانسور و کنترل دولت ایران درزمینه رسانه‌ها و اینترنت اشاره کرد وگفت که حکومت خواهان ایجاد یک شبکه اینترنتی «حلال» و جدا از شبکه بین‌المللی است، تا به این ترتیب شهروندان را از دسترسی به شبکه جهانی ارتباط محروم و سرکوب آزادی‌های مدنی را ادامه دهد.

بخش بررسی تحولات سیاسی ایران با سخنرانی دکترعلی انصاری از بخش تاریخ دانشگاه سن اندروز اسکاتلند درباره دولت احمدی نژاد و ایدئولوژی تبلیغی اش آغاز شد. او با اشاره به رویکرد محمود احمدی نژاد به گفتمان ملی گرایی و استفاده تبلیغی از آن بحث خود را آغاز کرد.

انصاری با نمایش عکس بازدید احمدی نژاد و ولادیمیر پوتین نخست وزیر روسیه از تخت جمشید، آوردن منشور کوروش به ایران و هطراز دانستن سرباز هخامنشی با جوان بسیجی گفت این اولین باردرجمهوری اسلامی است که سیاست مداری تاریخ ایران باستان را دستاویز تبلیغات سیاسی خود قرار می دهد. او در توضیح استراتژی تبلیغی رئیس جمهور درکنترل اوضاع داخلی به هر قیمت، تلاش احمدی نژاد برای همراه کردن مردم با خود ولی نه دخالت واقعی شهزوندان در سیاست صحبت کرد. به طور خلاصه پوپولیسم احمدی نژاد مبتنی بر استفاده از ملی گرایی و موعود گرایی با شعارهای هیجان انگیز در مشروعیت دستیابی به انرژی اتمی، تبلیغ ناامنی و ادعای ایجاد امنیت است. در تبلیغات دولتی مدام بر ایجاد نظم و امنیت تأکید می شود. اما از سوی دیگر ترس، احساس ناامنی وعدم اعتماد در کشورمدام افزایش یافته است. دراین میان به خاطر فقدان مدیریت، قانون و برنامه‌ریزی برای توسعه، فساد و هرج و مرج اقتصادی هم جامعه را فرا گرفته است. نبودن هیچ بنیادی برای کنترل و حسابرسی دردولت نارضایتی را درجامعه تشدید کرده است.

انصاری در برشمردن اختلافات میان سیاست احمدی نژاد و آیت الله خامنه ای، از سیاست «ملی گرایی تقدس یافته» در برابر اسلام تمامیت خواه فقاهتی نام برد. در ایران عملاً جمهوریت وحقوق مردم به فراموشی سپرده شده و تنها کسی که حق دارد شخص رهبر است. به گفته انصاری اما با تبلیغات ملی گرایانه احتمال قدرت یابی یک دیکتاتوری ناسیونالیسی هم در ایران وجود دارد.

 سخنران دوم در این بخش پژوهشگر دینی حسن یوسفی اشکوری بود که به « نقش دوگانه روحانیت شیعه» درجمهوری اسلامی پرداخت. او به تعامل دین با دولت در تاریخ ایران اشاره کرد و گفت که درطول تاریخ مثلاً در دوره ساسانی و یا صفویه نهاد روحانیت در حوزه سیاست همواره از یک سو به حکومت ها مشروعیت بخشیده و از سوی دیگر با آنها به رقابت پرداخته است.

اشکوری معتقد است که این وضعیت در جمعوری اسلامی هم ادامه داشته است. گروهی از روحانیون شیعه که درانقلاب نقشی نداشتند پس از انقلاب همه کاره حکومت شدند و گروهی از آنان ازدرمخالفت با ولایت فقیه و جمهوری اسلامی درآمدند. مشروعیت زدایی از جمهوری اسلامی پس از فوت آیت الله خمینی از سوی روحانیون مخالف شدت گرفت و نقش آیت الله منتظری دراین میان بسیار برجسته بود. یوسقی اشکوری در ادامه به گفتمان مهدی گرایی احمدی نژاد، امکانات تبلیغی او و بی‌اعتنایی او به علما اشاره کرد.

اشکوری در پایان به اشاعه فرهنگ دورویی و بی پروایی مطلق احمدی نژاد در دروغ پراکنی اشاره کرد و آن را درتاریخ اسلام بی نظیر خواند. به عقیده اوهمکاری و رقابت روحانیون با دولت اسلامی همچنان ادامه دارد و به یک معنی دولتی درمیان دولت اسلامی به وجود آمده است. اشکوری درانتها تأکید کرد که مخالفت روحانیون شیعه با جمهوری اسلامی از جنس آزادی خواهی و تلاش برای تحقق یک دموکراسی واقعی در ایران نیست.

دکتر فریدون خاوند کارشناس و استاد اقتصاد در پاریس در پایان بخش اول کنفرانس با ارائه آمار تکان دهنده ای درمورد اقتصاد ایران سخنرانی کرد. او گفت که برخلاف تبلیغات رایج تحریم های بین‌المللی هم خیلی مؤثر بوده‌اند. او به بررسی کارنامه سی و دوساله جمهوری اسلامی در حوزه اقتصاد پرداخت. به عقیده او تولید ناخالص ملی در ایران پایین وکشور در رده 26 قرار دارد، و تولید ناخالص ملی در ترکیه با وجود نداشتن نفت دوبرابر ایران است. در حقیقت 75 درصد از بودجه کشور از فروش نفت است.

خاوند، در ادامه گفت، اگر چه ایران در گروه کشورهای درحال توسعه با درآمد سرانه متوسط است، با این وجود فاصله ما با قطر و یا عربستان زیاد است. نرخ رشد اقتصادی کشور در سطحی پایین‌تر از متوسط در منطقه خاورمیانه و ایران بالانرین نرخ تورم و بیکاری را درخاورمیانه و شمال افریقا دارد. او درادامه دولت گرایی،عدم برنامه‌ریزی علمی، گسترش پوپولیسم در حوزه اقتصادی، فساد، اقتصاد تک محصولی متکی بر صادرات نفت و کاهش آن را به عنوان تعدادی از معضلات مهم حوزه اقتصادی درایران برشمرد. خاوند در مورد درجه آزادی اقتصادی هم صحبت کرد. ایران در این مورد هم از بقیه خاورمیانه عقب تر و در جدول مربوطه در رده 144 در دنیا قرار می گیرد.

از نظر فساد مالی ایران در جایگاه 146 جهان قرار دارد، یعنی در کنار سوریه و یمن. او درپایان در باره افزایش نابرابری اجتماعی درایران گفت که کشور ما در این زمینه حتی از مصر در زمان مبارک هم عقب تر است. نکته مهم دیگر تأثیر تحریم های اقتصادی است که بسیار مؤثر بوده اند. به عقیده این اقتصاد دان هرنوع اقدام نظامی علیه ایران فاجعه آمیز است. اما ادامه تحریم ها می‌تواند بر تغییر سیاست رسمی درایران مؤثر باشد.

در پایان این بخش سخنرانان در پانل اول به بحث و گفتگو نشستند.

نکات جالب در حاشیه برنامه:

1) استقبال جوانان ایرانی از این برنامه وهم جنین پوشش رسانه‌ها چشم گیر بود.

2) یک خودروی پیکان شیری رنگ وکمی هم درب و داغان درسالن ورودی محل برگزاری کنفرانس قرارداشت. در کنار آن دهها سند اداری مربوط به اتاق بازرگانی، شهرداری و غیره به زبان فارسی روی دیوار دیده می شد. اسنادی که مثلاً برای خرید و فروش، پرداخت مالیات وخروج یک دستگاه اتومبیل از کشور اغلب به آن نیاز است. هزاران پیکان در خیابان های شهرهای ایران بخشی از زندگی روزمره اند و توجه چندانی هم جلب نمی کنند. اما قراردادن یک پیکان در اینجا بخشی از یک نمایشگاه هنری ودیدن آن خیلی هم نوستالژیک بود.

این پیکان رنگ ورو رفته آدم را به یاد هزار چیز می‌اندازد،و هم به یاد صنایعی که درایران می بایست رشد کنند و نکردند، وهم به یاد حرفهای دکتر فریدون خاوند یکی از سخنرانان این کنفرانس می‌اندازد که گفت «اقتصاد ایران در اثر سیاست‌های نابخردانه دارای بالاترین نرخ تورم درخاورمیانه، فاقد شکوفایی، تک محصولی و بی برنامه و انحصاری است».

3) اما دربیرون محوطه کنفرانس هم تنی چند از طرفداران جمهوری اسلامی با دردست داشتن پرچم ایران برای اعتراض به این کنفرانس حضور داشتند.

برای دیدن ویدیوی این برنامه از صفحه فیس بوک عرصه سوم دیدن کنید:

http://radiozamaneh.com/video/8333

بخش‌های بعدی این کنفرانس به ترتیب درادامه منتشر خواهند شد.