نگاهی از درون به جامعه ایران

عرصه سوم- گزارش خلاصه بخش دوم کنفرانس برلین

جامعه مدنی درایران

بعدازظهر روزاول کنفرانس به بررسی جامعه مدنی وحقوق بشر درایران اختصاص داشت. این بخش با خواندن سخنرانی دکتر سهراب رزاقی استاد دانشگاه و پژوهشگر جامعه مدنی (شخصا درکنفرانس حضور نداشت ) ادامه یافت. رزاقی با ارائه تحلیل جامعی از ویژگی‌ها، کمیت و کیفیت جامعه مدنی درایران به مهم‌ترین گفتمان های امروزی دراین حوزه اشاره داشت. ازجمله گفتمان حقوق بشر و یا جنبش برابری خواهی زنان که ازمهمترین زمینه‌های کار درجامعه مدنی نوپای ایران دردو دهه اخیربوده است. به گفته او آمارغیررسمی خبرازوجود ده تا پانزده هزار نهاد غیر دولتی درایران دارد. درسالهای گذشته سیاست رقابتی وهم سرکوبگرانه دولت در تقابل با نهاد های مردمی ازاستراتژی مبتنی بر کنترل، ومحدودیت و به وجود آوردن سازمان های رقیب و وابسته به دولت که اصطلاحاً به ان. جی . او. های زرد معروفند تشکیل شده است. درحال حاضر به جز شبکه دولتی زنان بقیه سازمان های موسوم به «زرد» فعالیتی چندانی ندارند.

 دموکراسی ستیزی وجامعه مدنی هراسی یکی دیگر از ویژگی‌های گفتمان رسمی دربرابر نهادهای مستقل مردمی است. رابطه بخش خصوصی با جامعه مدنی ضعیف و بخش خصوصی تنها درزمنیه فعالیت‌های خیریه فعال است. رزاقی جنبش های اجتماعی را بخشی از جامعه مدنی می داند. ازمهمترین ویژگی‌های جنبش حقوقی مدنی در ایران ونهاد های برپا شده توسط آنها خودجوشی، پرهیز از ایدئولوژی ها، درخدمت محرومان بودن و پرهیز ازخشونت است. جنبش های اجتماعی اغلب از نافرمانی مدنی استفاده می‌کنند اما سازمان های مردمی اکثراً در چارچوب قانون فعالیت دارند. در این میان دولت اسلامی خواهان ساختن جامعه مدنی مورد نظرخود است. وبا سیاست ایجاد ترس و سرکوب و یا بازبینی قوانین ناظر بر فعالیت‌های سازمان های مدنی، کنترل وقطع روابط آن‌ها با سازمان های بین‌المللی وعدم ارتباط داخلی سعی در تضعیف و فروپاشی این شبکه‌های مردمی دارد.

زنان پیشگام ایجاد شبکه‌های مدنی و دیالوگ با سنت گرایان 

سخنران بعدی دراین بخش مهرانگیز کار حقوق دان و نویسنده حوزه زنان بود.اودر آغاز با اشاره به حادثه تأسف آور مرگ همسرش سیامک پورزند ژورنالیست که چندی پیش اتفاق افتاد، ازاو به عنوان یکی از قربانیان نقض حقوق بشردرایران نام برد. مهرانگیز کار درادامه در تشریح جامعه مدنی زنان به تلاش‌های آنان در زمینه ایجاد مطبوعات مستقل دردوران خاتمی پرداخت. یکی از ماهانامه های مشهورو مستقل درآن زمان ماهنامه زنان به سردبیری شهلا شرکت بود. که با استفاده از گفتمان برابری خواهی درچارچوب مذهب اسلام توانست فضای گفتگو و انتشار را برای زنان غیرمذهبی نیز فراهم کند. ماهنامه زنان در سال 1991 منتشر و بیش از یک دهه و با تحمل فشار و تهدید کارش را ادامه داد. دوران اصلاحات با شکوفایی و رشد زنان روزنامه‌نگار و تاسیس انجمن زنان روزنامه‌نگار همراه شد. زنان روزنامه‌نگار سرانجام با تحمل مرارتهای متعدد موفق شدند مطبوعات را از انحصار مردان درآورند.خانم کار با اشاره به تلاش‌های زنان برای برپایی نهادهای مردمی در تمام زمینه‌ها از چالش های زنانه درثبت سازمان ها، دسته و پنجه نرم کردن این کنشگران با موانع مالی، قانونی وغیره صحبت کرد.

مهرانگیز کار هم چنین به نقش زنان اصلاح طلب درمجلس ششم پرداخت . پی‌گیری سیاست گفتگو و مجادله حتی با عالمان و فقها و آشنا کردن آنان با موازین مترقی جهانی درزمینه برابری خواهی یکی از ویژگی‌های فعالیت مدنی زنان درآن دوران است. این زنان بودند که درزمینه ایجاد دیالوگ و گفتگو با مخالفان فکری خود پیشقدم شدند و بدون شک تاریخ به این پیشگامان احترام خواهد گذاشت. او درپایان با بررسی فعالیت اینترنتی درحوزه زنان و شکستن شدن سانسوردر فضای مجازی،چگونگی شکل‌گیری «کمپین یک میلیون امضا علیه قوانین تبعیض آمیز» و نقش زنان درجنبش سبز از سرکوب شدید جنبش فمینیستی و زندانی شدن ده‌ها کنشگرکمپین یک میلیون امضا صحبت کرد. خانم کار معتقد است که یکی از نتایج این وضعیت مطرح شدن مسائل زنان به عنوان یکی ازمهم ترین معضلات جامعه ایرانی و حتی ایجاد تفرقه میان جناح های حاکم است. تا حدی که این روزها حتی محمود احمدی نژاد ناگزیراز طرح و موضع گیری درقبال مسائل زنان به نفع آنان است.

نفی جمهوریت و نقض حقوق بشر درایران

درادامه این بخش تام کونیگز رئیس کمیته حقوق بشر آلمان صحبت کرد. اوبا برشمردن مواردی از نقض حقوق بشر درایران واشاره به بیانیه این کمیته برای آزادی عبدالفتاح سلطانی حقوق دان و فعال حقوق بشر و یوسف ندرخانی کشیش مسیحی که هردو در ایران زندانی هستند گفت که دولت آلمان باید درعمل از جامعه مدنی درایران دفاع کند. او گفت « چهار هزار ایرانی در دوسال اخیر به ترکیه فرار کرده‌اند، اما تنها پنجاه نفرآنها درآلمان پذیرفته شده اند. ما باید آن‌ها را بپذیریم چون این افراد از اعدام و شکنجه فرارکرده اند».

عبدالکریم لاهیجی نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر در سخنرانی خود گفت: « جمهوری اسلامی درذات وعملکرد خود مجموعه‌ای پرازتناقض است. یعنی درواقع یک موجود عجیب الخلقه. جمهوری اسلامی نهادهای جمهوریت را درخود دارد. یعنی براساس جمهوریت مردم گروهی را برای اداره اموربرمی گزینند. اما در نوشته های آیت الله خمینی و درکتابش به نام حکومت اسلامی، مفهوم جمهوریت لوث می شود و خدعه به نظرایشان دراسلام امکان‌پذیر و بلکه واجب است». لاهیجی راجع به عملکرد «موازین اسلامی» و «شورای نگهبان» گفت که مفهوم جمهوریت درجمهوری اسلامی با نظارت این شورا و رد کردن مصوبات نمایندگان مردم بی‌معنی و توخالی شده است. در کشوری که هشتاد درصد اختیارات قوه مجریه برعهده رهبر است، جمهوریت وجود ندارد. لاهیجی درادامه به قوانین اسلامی و ضدیت آن با کنوانسیون های بین‌المللی پرداخت و ازخشونت بی و حد حصر قوانین اسلامی، و بازداشت وکلای مدافع به جرم دفاع از مردم درایران صحبت کرد.

عاملان جنایات باید محاکمه شوند

پیام اخوان، حقوق دان دادگاه بین‌المللی لاهه و استاد دانشگاه درپایان این بخش درباره استفاده ازراهکارهای بین‌المللی برای مجازات ناقضان حقوق بشر درایران که در سی سال گذشته جنایات بزرگی را مرتکب شده‌اند صحبت کرد. اوبا اشاره به کشتار زندان سیاسی در سال 1367 و خشونت های روا شده بر مردم درحوادث پس از آخرین انتخابات سال 88 ایران گفت من می‌خواهم از فردی بگویم که برای داشتن یک دستبند سبز دستگیر شده و پس ازآزادی خودکشی کرده است. ویا امین جوان فر، که جسدش با قطع عضو تحویل داده شد. یا آزاده و لیلی پور زند که نمی‌دانند چه بر سر پدرشان سیامک پورزند آمد و چرا او در هشتاد سالگی خودکشی کرد.

اخوان درادامه گفت، ایرانیان خواهان شفافیت و روشنگری درباره نقض حقوق بشر درایران هستند. زیرا هر مورد زیرپا گذاشتن حقوق مردم به معنای یک تراژدی شخصی است. او به تریبون دادگاه لاهه در مورد یوگسلاوی اشاره کرد و گفت مردم یوگسلاوی برای برپا کردن دموکراسی باید حقیقیت قتل عام مسلمانان این کشور را بدانند. درایران ما باید ازتجربیات کشورهای دیگردر زمینه افشاگری جنایات دولتی استفاده کنیم. مبارزه با فرهنگ خشونت پرور درایران آغاز شده و جامعه مدنی با هدف خشونت ستیزی و احیای دموکراسی باید بتواند حتی در میان بسییجیان و پاسداران نفوذ کند.

جنبش های اجتماعی ، رسانه‌های اینترنتی، روزنامه نگاران تبعیدی

برنامه روز شنبه کنفرانس به نقش رسانه‌ها و اینترنت، ژورنالیسم در ایران، گزارشگری بین‌المللی ونقش شهروندان ژورنالیست اختصاص داشت. دکتر غلام خیابانی درآغاز روز دوم به نقش رسانه‌های اجتماعی درجنبش سبز و قیام های اخیر در دنیای عرب موسوم به» بهارعربی» پرداخت. او با برشمردن مزایای رسانه‌های اجتماعی و نقش آن‌ها در جنبش های اخیر اجتماعی از اغراق کردن درمورد میزان تاثیرگذاری رسانه‌های اینترنتی درهدایت جنبش اجتماعی انتقاد کرد. وگفت باید بدانیم که همه شهروندان درایران به اینترنت دسترسی ندارند. و بنابراین نمی‌توان اینترنت را یک فضای عمومی مشترک برای همه مردم دانست. اما باید دید چرا رسانه اجتماعی توانست در قیام مردم تونس رل مهمی بازی کند ؟ از نظر او اینترنت می‌تواند بخشی از فضای عمومی باشد ولی نمی‌تواند سبب ارتباط همه گروه ها با هم شود. او درادامه به سرمایه‌گذاری دولتی درایران برای کنترل، دستگیری و کنترل بلاگرها، پایین بودن سرعت اینترنت ، سوء استفاده از آن و کوشش های دولت ایران برای راه انداختن «اینترنت داخلی و یا حلال» اشاره کرد.

پس از آن محمود عنایت از بی بی سی به مسأله سانسور دولتی، افزایش فیلترینگ، تشکیل ارتش سایبری با هدف ایجاد ترس و هک کردن و استفاده وسیع از تکنولوژی برای اشغال فضای سایبری از طرف دولت ایران صحبت کرد.

نوشابه امیری روزنامه‌نگار باسابقه و سردبیر سایت: روز، درباره مشکلات کاری، سانسور، فشارهای های امنیتی و دستگیری های روزنامه نگاران درایران صحبت کرد. او گفت روزنامه‌نگار دگر اندیش در جمهوری اسلامی اغلب با صفاتی از قبیل : جاسوس، خائن و غیره توصیف می‌شود و با تهدید، زندان، شکنجه،محرومیت از کار ونهایتاً فرارازکشور روبرواست. آنها می‌گویند چه چیز را باید بنویسی و چه چیز را نباید بنویسی مثلا. ژیلا بنی یعقوب به سی سال محرومیت از کار محکوم شده، امیری از همکارانش درایران گفت که مجبورند مخفیانه زندگی کنند وهم با قلم زدن با اسامی مستعاربه کار خود ادامه دهند. ما الان درایران هجده روزنامه‌نگار زندانی داریم. عیسی سحرخیز، احمدی امویی و دیگران با قاتلان و قاچاق چیان هم بند هستند.

یک روز کاری مانا نیستانی

سخنرانی مانا نیستانی کارتونیست و طنزپرداز معروف با نمایش کارتونی یک روز کاری اش همراه بود. نمایشی که اشک و خنده را توأماً برچهره حاضران نشاند. مانا نیستانی از زندگی خود در تبعید ، از کابوس های خونین یک کارتونیست و خواندن خبرهای بازداشت های فعالان اجتماعی، تماشای تصاویر صحنه‌های اعدام وغیره به عنوان مواد خام برای کارش سخن گفت و هم از تصور خوش آیند آزار دیکتاتورها درمواجه با کارهایش. و هم امید به آینده. نیستانی از سانسور به عنوان مخرب‌ترین عامل در عقب نشینی کردن کارتونیست ها، انتزاعی شدن هرچه بیشتر کارهایشان و درنتیجه قطع رابطه آنان با جامعه نام برد.

درمیزگرد این بخش احسان نوروزی روزنامه نگار، در مورد نقش رسانه‌های اجتماعی درجنبش های اجتماعی با سخنرانان دیگر به گفتگو نشست. او به نقش حیاتی جامعه مدنی آنلاین در شرایط امروز ایران اشاره کرد.اما یادآور شد که نباید درمیزان تاثیرآن اغراق کرد.اهمیت ارتباط اینترنتی درحفظ شبکه‌های مدنی دراین شرایط خیلی مهم اند. اما مجهز شدن دولت ایران به تکنولوژی مدرن برای کنترل اینترنت امنیت شبکه‌های مدنی را به خطر می اندازد. او گفت درواقع باید بگوییم که دولت به تسلیحات کنترل کننده اینترنت دست یافته است. جامعه مدنی غربی و ایرانی باید شرکت های غربی که این تسلیحات را دراختیارایران قرار می‌دهند افشا و تحریم کنند.

در بخش پایانی پونه قدوسی از بی بی سی، درمورد مشکلات خبررسانی درست و دقیق و نقش شهروندان ژورنالیست دراطلاع رسانی صحبت کرد. قدوسی در توضیح نحوه بازرسی خبری برای اطمینان ازسحت و سقم آن به حرفه‌ای شدن تدریجی شهروندان ژورنالیست اشاره کرد وهمکاری مردمی با شبکه‌های بزرگ خبری را ضرروی دانست. نقش افراد غیر حرفه ای درخبر رسانی آخرین انتخابات ایران وحوادث پس ازآن بسیارمهم بود. او با پخش چند ویدئو درباره جزییات کارش توضیح داد.

این کنفرانس را نهاد «شفافیت برای ایران» ترتیب داده بود. بودجۀ کنفرانس را مرکز آموزش سیاسی فدرال آلمان تأمین کرد. اعضای هیئت مدیره:علی صمدی احدی فیلمساز، نسرین بصیری روزنامه نگار، شمیم رفعت مشاورارشد بازرگانی و سردبیری نشریۀ اینترنتی آن به عهدۀ فرهاد پایاراست. مسئولیت اموراجرایی این نهاد را رضا محبت کار، کارشناس امورسیاسی به عهده داشت.

برای خواندن گزارش جالب نسرین بصیری به نام: درحاشیه کنفرانس، ازسایت زیر بازدید کنید:

http://www.iranologie.org/2011/11/blog-post_17.html