برداشتن گام‌های کوچک به سوی دموکراسی

قطره قطره، کمپین!

عرصه سوم- رضا حاج حسینی: آینده فعالیت‌های مدنی با توجه به کمپین‌های متنوع و گوناگونی که این روزها برای گسترش دموکراسی و حقوق بشر در ایران به راه می‌افتد چگونه خواهد بود؟ آیا اساسا شکل‌گیری کمپین‌های مختلف می‌تواند تاثیری برسرعت گذار به دموکراسی درایران بگذارد؟ فایده راه‌اندازی یک کمپین درمقابل فشارهای شدید حکومتی و فضای بسته رسانه‌ای چیست و کمپین‌ها معمولا چه هدف‌هایی را دنبال می‌کنند؟ این‌ نوع پرسش‌ها اغلب اولین سوال‌هایی هستند که فعالان مدنی با آنها روبرو می‌شوند و پاسخ مناسب به آن، می‌تواند مسیر فعالیت را برای خود فعالین وهم کسانی که به حمایت از کمپین ها دعوت می‌شوند،‌ هموار کند.

برپایی کمپین‌های مختلف از چند منظر قابل مشاهده و بررسی است.عده‌ای انتظار دارند این حرکت‌ها زود‌‌ ‌بازده باشند و مثلا اگر کمپینی برای آزادی دانشجویان زندانی راه می‌افتد، خیلی سریع همه دانشجوهای زندانی آزاد شوند! این گروه معتقدند اگر حرکت‌های مدنی چنین نتیجه‌ای به دنبال ندارند،‌ نمی‌توان به آنها خوش‌بین بود و با این مقدمه خیلی کوتاه، نتیجه می‌گیرند که “چه فایده؟!‌ درختی که قرار است به این زودی‌ها میوه ندهد، بهتر است اصلا کاشته نشود!‌” اما با استفاده از همین نتیجه‌گیری، می‌توان به نکته‌ای عمیق‌تر رسید: درخت برای این که بار بدهد به زمان طولانی برای رسیدگی و مراقبت نیاز دارد. فعالیت‌های مدنی هم قابل تشبیه به درخت هستند. چون اگر ریشه بگیرند و قوی شوند، تنه‌ای محکم و مقاوم و قامتی بلند پیدا می‌کنند.

آینده، نه همین زودی‌هاست

انتظار به نتیجه رسیدن سریع و آنی، دست‌کم از کمپین‌هایی که برای ایران و با توجه به اوضاع و احوال این روزها به راه می‌افتند،‌ چندان منطقی و امکان‌پذیر نیست. اما نتیجه این کنش‌های اجتماعی، حتی درهمین زمان کوتاه که از دور جدید فعالیت‌های مدنی برای ایران می‌گذرد،‌ قابل مشاهده است.

ازدوسال پیش وپس از برگزاری انتخابات جنجالی ریاست جمهوری درایران،‌ فعالیت‌های مدنی و مبارزاتی مخالفان حکومت جمهوری اسلامی وارد مرحله جدیدی شد. سرکوب شدید اعتراضات مسالمت‌آمیز خیابانی زمینه شکل‌گیری و پررنگ‌تر شدن جنبش‌های مدنی را درفضای مجازی فراهم کرد.ایده‌ها در شبکه‌های اجتماعی به حرکت درآمدند وحمایت از فکرهای تازه برای ادامه مبارزه، باعث ایجاد جو همراهی و همکاری در فضای مجازی شد. این روند درطول این دو سال ادامه داشته و اگر ادامه پیدا کند،می‌تواند آرام آرام شرایط را برای تبدیل ظرفیت‌های موجود به سرمایه اجتماعی برای جنبش و مبارزه فراهم کند. طبیعی است که سیر این روند نیازمند زمان است و بسترسازی مناسب می‌طلبد؛ یعنی هرچند نمی‌شود تاثیری آنی برای فعالیت‌های مدنی و کمپین‌های مختلف متصور شد، اما می‌توان به آینده آن‌ها نگاه روشنی داشت.

امید، آن‌چه باید باشد

برای ایجاد تغییر به‌خصوص درشرایطی که مقاومت شدید علیه آن وجود دارد،‌ باید صبور بود و امیدوار.علاوه براین لازم است تا با باز‌‌خوانی اهداف جنبش‌های مدنی و آزادی‌خواهانه، در فعالان اجتماعی و سیاسی انگیزه مضاعف ایجاد کرد. یکی از فعالان مدنی درایران که خواست نامش محفوظ بماند دراین‌باره می‌گوید: یک زندانی سیاسی وقتی درزندان است برای آن‌که بتواند دوران حبس خود را راحت‌تر بگذراند، نیاز به انگیزه دارد. او باید بداند که از یاد نرفته است و دیگران به فکرش هستند. از خانواده‌اش که مستقیم با او درارتباط هستند و احوالش را می‌پرسند، تا دوستان و آشنایانش. این‌که برای او جشن تولدی بر‌پا شود یا برایش تجمعی برگزارشود، یا حتی عکسش را دریک مکان عمومی به نمایش بگذارند وبه دیگران پیام دهند، حداقل اثرش این است که خود آن زندانی انگیزه و روحیه بیشتری پیدا می کند و برای گذراندن دوره حبس و دیگر مشکلاتی که با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، قوی‌تر می‌شود. ایجاد انگیزه و امید، یکی از وظایف فعالان مدنی است و باعث می‌شود تا جنبش‌های اعتراضی در بدترین شرایط بتوانند به حیات خود ادامه دهند.

کارهای بزرگ با گام‌های کوچک

درمیان کسانی که برای آزادی تلاش می‌کنند، هستند کسانی که بیشتر رویای آزادی را درسر می‌پرورانند. این نگاه رویایی باعث می‌شود که این دسته، اغلب قدم‌ها و کارهای کوچک کسانی را که برای آزادی تلاشی واقع‌گرایانه دارند، نبینند و چون انجام کارهای بزرگ نیز به این سادگی‌ها میسر نمی‌شود، ناامیدانه از دایره فعالیت‌های مدنی بیرون می‌روند.

پویا جهاندار، یکی دیگر از فعالان مدنی که کمپین صندلی خالی را برای آزادی دانشجویان زندانی در ایران به راه انداخته است،‌ درباره این دیدگاه می‌گوید: خیلی از دوستان فکر می‌کنند باید کارهای بزرگ انجام بدهند و کارهای کوچک را اصلا به حساب نمی‌آورند و نادیده می‌گیرند. اما من فکر می‌کنم هر کسی باید به اندازه خودش اثرگذار باشد حتی به اندازه سر سوزن. در واقع من فکر می‌کنم اگر افراد به‌دنبال چنین تاثیری باشند، آن‌وقت کنش‌های مدنی از جمله کمپین‌ها، سازماندهی بهتری پیدا می‌کنند و انسجام بیشتری می‌یابند. اگر ما همدیگر را حمایت کنیم و در کنار هم باشیم، می‌توانیم صدای جنبش مردم ایران و صدای زندانیان سیاسی را به خوبی انعکاس بدهیم.

جهاندار با تاکید بر نقش و جایگاه شبکه‌های اجتماعی درجنبش‌های مدنی می‌گوید: ببینید! الان رسانه‌های گروهی که مخاطبان چند میلیونی دارند و درسطح گسترده‌ای اخبار واقعی ایران را پوشش می‌دهند، بیشترین نگاهشان به شبکه‌های اجتماعی است. هرچه فعالیت‌های مدنی در این شبکه‌ها پررنگ‌تر بشود، مسلما با مطرح شدن در رسانه‌های گروهی،‌ عده بیشتری از مردم را درگیر می‌کنند و نتیجه بهتری می‌گیرند.این مساله نشان می‌دهد که برپا کردن این کمپین‌ها و استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای معرفی آن‌ها، می‌تواند در آینده ایران خیلی موثر باشد.

این فعال اجتماعی برای نشان دادن تاثیر کمپین‌ها مثالی هم دارد: زمانی که کوهیار گودرزی بازداشت شد تا چهار یا پنج روز هیچ خبری از او نبود. همین مسأله باعث شد که کمپین کوهیار گودرزی برایش تشکیل شود و آدم‌ها جمع شدند. چند روز بعد از این قضیه بود که گفتند کوهیار به بند عمومی منتقل شده است. حالا بیایید فکر کنیم که یک صدم درصد، این اتفاق دراثر آن کمپین بوده. حتی اگر همین مقدارهم تاثیرگذار بوده باشد، نشان می‌دهد که ما توانسته‌ایم کار خودمان را بکنیم. البته این ما که می‌گویم، منظورم بچه‌هایی هستند که درکمپین کوهیار گودرزی فعال بودند. مساله مهم در این عرصه این است که آدم باید نهایت تلاش را بکند و چندان درگیر نتیجه نباشد.