عرصه سوم به همراه ۳۶ سازمان حقوق بشری و نهاد مدنی با انتشار نامه‌ای، به دستگیریهای خودسرانه، قطع ارتباط بازداشت شدگان با جهان بیرون و ناپدیدسازی های قهری دهها نفر از فعالان کرد در سراسر ایران، اعتراض کرده و خواستار واکنش به موقع جامعه جهانی شدند.
متن کامل این نامه به شرح زیر است:
ما، ۳۷ سازمان حقوق بشری و نهاد مدنی امضاکننده این نامه، خواستار توجه فوری جامعه جهانی به موجی مستمر از دستگیری های خودسرانه، قطع ارتباط بازداشت شدگان با جهان بیرون و ناپدیدسازی‌های قهری توسط مقامات ایرانی هستیم که دهها نفر از اقلیت ستمدیده کُرد را در استان‌های آذربایجان غربی، البرز، تهران، کردستان و کرمانشاه هدف قرار داده‌اند.
تا امروز، مقامات ایرانی هیچ اطلاعاتی در مورد علت بازداشت ها ارائه نداده‌اند، اما طبق اطلاعات معتبر جمع‌آوری شده از منابع آگاه، نگرانی‌های جدی وجود دارد که علت این بازداشتها استفاده مسالمت‌آمیز افراد از حقوق خود در زمینه آزادی عقیده، بیان و تشکل، از جمله از طریق مشارکت آنها در فعالیت های مدنی مسالمت‌آمیز، و یا حمایت مفروض آنها از آرمان‌های سیاسی احزاب مخالف کُرد برای تحقق حقوق بشر اقلیت کُرد ایران، بوده باشد.
بر اساس الگوهای مستند شده نقض حقوق بشر توسط مقامات ایرانی در گذشته، سازمان‌های امضا کننده این نامه به شدت نگرانند که بازداشت شدگان در معرض خطر شکنجه و سایر رفتارهای بی‌رحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز برای دادن «اعترافات» اجباری هستند، «اعترافاتی» که بعدتر ممکن است مورد استناد دادگاه‌ها در محاکمه‌های ناعادلانه برای جرائم واهی مرتبط با امنیت ملی قرار گیرد.
براساس اطلاعات جمع‌آوری شده از منابع آگاه، از روز ۱۷ دی ۱۳۹۹، دست کم ۹۶ نفر (۸۸ مرد و ۸ زن) از اقلیت کُرد ایران، شامل فعالان جامعه مدنی، فعالان حقوق کارگران، مدافعان محیط زیست، نویسندگان، دانشجویان، زندانیان سیاسی سابق و همچنین افرادی بدون سابقه شناخته شده فعالیت، توسط واحد اطلاعات سپاه پاسداران ایران یا وزارت اطلاعات دستگیر شده‌اند و این دستگیری‌ها در برخی از موارد به صورت خشونت‌آمیز صورت گرفته است.
بازداشتها در دستکم ۱۹ شهر در ۵ استان انجام شده است از جمله: بانه (۱ نفر)، بوکان (۲۳ نفر)، مهاباد (۱۰ نفر)، نقده (۴ نفر)، اشنویه (۱۱ نفر)، پیرانشهر (۷ نفر)، رباط (۳ نفر) و ارومیه (۱ نفر) در استان آذربایجان غربی؛ کرج (۲ نفر) در استان البرز؛ تهران (۳ نفر) در استان تهران؛ بانه (۱ نفر)، دیواندره (۱ نفر)، کالترزان (۳ نفر)، مریوان (۹ نفر)، سنندج (۴ نفر)، سقز (۳ نفر) و سروآباد (۴ نفر) در استان کُردستان؛ جوانرود (۱ نفر)، کرمانشاه (۲ نفر) و پاوه (۴ نفر) در استان کرمانشاه.
به گفته منابع آگاه، بیشتر این دستگیری‌ها بدون ارائه حکم قضایی توسط مسئولان به بازداشت‌شدگان انجام شده است. در واقع، مقامات دادستانی در مهاباد و ارومیه، که مرکز استان آذربایجان غربی است و بیشتر بازداشت‌شدگان به بازداشتگاه‌های آن شهر منتقل شده‌اند، به خانواده‌های بازداشت شدگان گفته‌اند که دفاتر آنها قراری برای جلب افرادی که توسط اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت شده‌اند، صادر نکرده و آنها از سرنوشت و محل نگهداری بازداشت شدگان اطلاعی ندارند.
تا روز ۱۴ بهمن ۱۳۹۹، هفت نفر از بازداشت شدگان آزاد شده بودند (در سه مورد با قرار وثیقه و در چهار مورد بدون قید و شرط)، اما بقیه دستگیرشدگان بدون دسترسی به خانواده‌ها و وکلای‌شان در بازداشت به سر می‌برند و نگرانی‌های گسترده مبنی بر تداوم موج بازداشتهای خودسرانه همچنان وجود دارد.
ناپدیدسازی قهری و قطع ارتباط بازداشت‌شدگان با جهان بیرون
براساس اطلاعات به دست آمده از منابع آگاه، از میان ۸۹ نفری که در بازداشت هستند، دستکم ۴۰ نفر در وضعیت ناپدیدشدگی قهری قرار داده شده‌اند و مقامات از اعلام هرگونه اطلاعات در مورد سرنوشت و محل نگهداری آنها به خانواده‌های‌شان خودداری می‌کنند.
۴۹ نفر باقیمانده در این مکان‌ها نگهداری می‌شوند: ۲۵ نفر در بازداشتگاه وزارت اطلاعات در ارومیه، ۱۳ نفر در بازداشتگاه واحد اطلاعات سپاه پاسداران در ارومیه، سه نفر در بازداشتگاه وزارت اطلاعات در مریوان، پنج نفر در بازداشتگاه واحد اطلاعات سپاه پاسداران در سنندج، دو نفر در بازداشتگاه وزارت اطلاعات در کرمانشاه و یک نفر در زندان مرکزی مهاباد.
اطلاعات مربوط به محل نگهداری این بازداشت‌شدگان پس از آن مشخص شد که تعدادی از آنها، چند ساعت یا چند روز بعد از دستگیری، اجازه تماس تلفنی کوتاهی را با خانواده‌های‌شان یافتند و آنها را از محل نگهداری‌شان مطلع ساختند. با این حال، مقامات از ارائه دلایل بازداشت به خانواده‌های بازداشت شدگان خودداری کرده و ارتباط بیشتر بین زندانیان و عزیزانشان، از جمله تماس تلفنی یا ملاقات خانوادگی، را ممنوع اعلام کرده‌اند. بازداشت شدگان از حق دسترسی به وکیل و مشاوره حقوقی و به چالش کشیدن قانونی بودن بازداشت خود محروم شده‌اند و مقامات به خانواده ها گفته‌اند که این وضعیت تا پایان روند تحقیقات ادامه خواهد داشت.
نگهداری بازداشت‌شدگان در این شرایط پر از آزار، که مغایر با قوانین داخلی ایران و قوانین بین‌المللی حقوق بشر است، آنها را در معرض خطر جدی شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها قرار می‌دهد، به ویژه با توجه به این که شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها به طور گسترده و نظام یافته در مراکز بازداشت تحت کنترل نهادهای امنیتی و اطلاعاتی در ایران اعمال می‌شود.
ماموران سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات خانواده‌های بازداشت‌شدگان را به هنگام تلاش برای کسب اطلاعات درباره‌ی عزیزانشان، مورد توهین و تهدید قرار داده و به آنها هشدار داده‌اند که نباید با رسانه‌ها یا نهادهای حقوق بشر ی سازمان ملل ارتباط بر قرار کنند.
با توجه به نقض اصول دادرسی منصفانه، دستگیری‌ها و بازداشتهای صورت گرفته، عمال در همه موارد، ماهیت خودسرانه پیدا کرده و در نتیجه غیرقانونی هستند.
بازداشتهای خودسرانه مرتبط با کاربست مسالمت‌آمیز حقوق بشر
براساس اطلاعات به دست آمده، در حالی که برخی از بازداشت شدگان در موج اخیر سرکوب، چهره‌های شناخته شده دارای سابقه فعالیت در انجمن‌های زیست‌محیطی و فعالیت‌های فرهنگی هستند، اکثریت آنها مردان و زنان جوانان بالای ۲۰ سال هستند که به نظر می‌رسد فعالیت نوپای خود را از طریق حلقه‌های غیررسمی و متمرکز بر توانمندساز ی مدنی و سیاسی اقلیت کُرد ایران دنبال می‌کرده‌اند.
ما نگران این هستیم که این موج تازه سرکوب، ارعاب، آزار و اذیت با هدف جلوگیر ی از مشارکت جوانان فعال کُرد در سازماندهی محلی و ترسیم چشم‌انداز برای جامعه شان به راه افتاده باشد. ما همچنین بابت گزارش‌هایی که احتمال می‌دهند این افراد بر اساس تعلق خاطر مفروض‌شان به آرمان‌های سیاسی احزاب مخالف کُرد مورد هدف قرار گرفته باشند، نگرانیم.
مقامات ایران، فعالیت احزاب سیاسی مخالف را به شدت محدود و در اکثریت موارد، به کلی ممنوع کرده‌اند. این ممنوعیت به ویژه در خصوص احزابی که کُردها و سایر اقلیت‌های اتنیکی ایران را نمایندگی می‌کنند، صادق است. برخی احزاب مخالف کُرد، شاخه مسلح جداگانه‌ای هم دارند که خارج از ایران مستقر هستند و علیه حکومت فعالیت‌های مسلحانه انجام می‌دهند. مقامات ایران به شکل دائمی، شهروندان کُرد را صرفا با ادعای همدلی یا ارتباط واقعی یا مفروض‌شان با احزاب مخالف کُرد به شکل خودسرانه دستگیر و بازداشت می‌کنند، و به ندرت مدارک و شواهد کافی دال بر مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم بازداشت شدگان در جرایم به رسمیت شناخته شده در سطح جهان ارائه می‌دهند.
ما یادآوری می‌کنیم که حق آزادی عقیده و آزادی بیان شامل حق انتقاد از نظام اجتماعی، سیاسی مورد حمایت مقامات و حق تبلیغ و ترویج هرگونه ایده یا آرمان سیاسی به شکل مسالمت‌آمیز است، مادامی که ایده‌های مدنظر مبلغ نفرت‌پراکنی محرک تبعیض‌گذاری یا خشونت‌ورزی نباشند. تعقیب و مجازات افراد به دلیل عقایدی که ممکن است به آن باور داشته باشند نقض جدی حق آزادی عقیده و بیان است. این حق در میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، که ایران نیز از اعضای آن است، تضمین شده است.
کارنامه‌ی اسفناک
برا ی دهه‌ها، اقلیت‌های اتنیکی در ایران، از جمله کُردها، عرب‌های اهوازی، ترک‌های آذربایجانی، بلوچ‌ها و ترکمن‌ها با تبعیض نهادینه مواجه بوده اند و این امر دسترسی برابر آن ها به تحصیل، اشتغال، مسکن مناسب و مناصب سیاسی را محدود کرد ه است. عدم سرمایه گذاری کافی در مناطق اقلیت نشین، فقر و به حاشیهراندگی را تشدید کرده است. علیرغم درخواست های مکرر برای حفظ تنوع زبانی ، زبان فارسی همچنان تنها زبان آموزش در دوره های ابتدایی و متوسطه است.
بر اساس گزارش‌های گروه‌های حقوق بشری کُرد، در سال میلادی ۲۰۲۰ بیش از ۵۰۰ نفر از اقلیت کُرد ایران، از جمله مدافعان حقوق بشر، با انگیزه‌های سیاسی دستگیر و به جر ائم امنیتی، که در قانون به طور نادقیق، کلی و مبهم تعریف شده‌اند، متهم شدند. حداقل ۱۵۹ نفر از آنها متعاقبا به دوره‌های حبس از یک ماه تا ۱۷ سال محکوم شدند و چهار نفر حکم اعدام گرفتند.(۱)
بر اساس گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور ایران، زندانیان سیاسی کُرد متهم به جرایم مرتبط با امنیت ملی بخش زیادی از زندانیانی را تشکیل می‌دهند که در ایران محکوم به اعدام شده و اعدام شده‌اند و نرخ اعدام در میان کُردها متناسب با جمعیت آنها در ایران نیست.(۲)
در سال ۲۰۲۰ دستکم چهار کُرد ایرانی در پی محاکمه‌های به شدت ناعادلانه و به اتهام دست داشتن در درگیری‌های مسلحانه اعدام شدند.(۳)
ما از اینکه عاملان و آمران بازداشتهای خودسرانه، ناپدیدسازی‌های قهری، شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها مورد تحقیق و تعقیب و محاکمه قرار نمی‌گیرند و از مناصب قدرت بر کنار نمی‌شوند، به شدت نگران هستیم و معتقدیم که این وضعیت منجر شده که در ایران، نقض حقوق بشر و جرایم بین‌المللی مکررا به صورت گسترده و نظام یافته، و همراه با مصونیت مطلق از مجازات، ارتکاب یابد.
ما سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای مدنی از جامعه جهانی می‌خواهیم که موارد نگران کننده مذکور را با مقامات ایران مطرح کنند و از آنها بخواهند که؛
● تمام افرادی که خودسرانه بازداشت شده‌اند را فورا و بدون قید و شرط آزاد کرده و کارزار بازداشت خودسرانه مردم کُرد را خاتمه دهند؛
● تا زمان آزادی، از همه بازداشت‌شدگان در برابر شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها محافظت کنند؛
● بلافاصله خانواده‌ها را از سرنوشت، محل نگهداری و وضعیت حقوقی بستگان تحت بازداشت آگاه کرده و به اعمال «ناپدیدسازی قهری» خاتمه دهند؛
● اطمینان حاصل کنند که افراد محروم از آزادی از حقوق خود در خصوص اطلاع‌رسانی به یک شخص ثالث، دسترسی به وکیل و مشاوره حقوقی، به چالش کشیدن قانونی بودن بازداشت، و حفظ سکوت در زمان بازجویی، بهره‌مند می‌شوند، و تضمین کنند که اظهاراتی که بدون رعایت این حقوق و بدون اعلام آنها به فرد تحت بازداشت به دست می‌آید، غیرقابل استناد در دادگاه است؛
● تحقیقات مستقل، بی‌طرفانه و شفاف در مورد ادعاهای شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها انجام داده و مسئولان را به صورت منصفانه محاکمه کنند؛
● به تبعیض علیه اقلیت‌های اتنیکی و مذهبی، در قانون و عمل، پایان داده و برای رعایت، ترویج، تحقق و محافظت از حقوق بشر همگان در کشور اقدام کنند؛ و
● تمام احکام اعدام را به صورت رسمی به حالت تعلیق در آورند و همزمان لغو کامل مجازات اعدام را مد نظر قرار دهند.
امضا کنندگان:
۱. آرتیکل ۱۹
۲. اتحاد برای ایران
۳. انجمن حقوق بشر در کُردستان ایران – ژنو
۴. انجمن حقوق بشر مردم آذربایجان در ایران
۵. انجمن وکلای بشردوستانه
۶. ائتلاف جهانی علیه اعدام
۷. بنیاد سیامک پورزند
۸. بنیاد عبدالرحمن برومند
۹. حقوق بشر برای همه ایرانیان
۱۰. دیده‌بان حقوق بشر
۱۱. سازمان حقوق بشر اهواز
۱۲. سازمان حقوق بشر اهوازی اروپا
۱۳. سازمان حقوق بشر ایران
۱۴. سازمان حقوق بشر هه‌نگاو
۱۵. شبکه حقوق بشر کُردستان
۱۶. شش رنگ (شبکه لزبین‌ها و ترنس‌جندرهای ایرانی)
۱۷. عدالت برای ایران
۱۸. عرصه سوم
۱۹. عفو بین‌الملل
۲۰. فعالان حقوق بشر ترکمن
۲۱. کمپین حقوق بشر ایران
۲۲. کمپین فعالین بلوچ
۲۳. کوردپا
۲۴. گروه بین‌المللی حقوق اقلیت
۲۵. گروه حقوق بشر بلوچستان
۲۶. گروه میان
۲۷. مرکز اسناد حقوق بشر ایران
۲۸. مرکز حامیان حقوق بشر
۲۹. مرکز زنان کُردستان ایران
۳۰. Ceasefire Centre for Civilian Rights
۳۱. Ensemble Contre la Peine de Mort (ECPM)
۳۲. Gesellschft für bedrohte Völker
۳۳. Impact Iran
۳۴. International Educational Development, Inc.
۳۵. OutRight Action International
۳۶. Société pour les peuples menacés, Suisse
۳۷. Unrepresented Nations and Peoples Organization (UNPO)
————————
۱. اسامی آنها عبارت است از: بهروز شاکری، حیدر قربانی، سامان کریمی، و محی‌الدین تازه‌وارد.
۲. گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل درباره وضعیت حقوق بشر در ایران ، ۱۸ جولای ۲۰۱۹، بند ۸۷، قابل دسترسی در https://undocs.org/A/74/188
۳. اسامی آنها عبارت است از: هدایت عبدالله‌پور، مصطفی سلیمی، دیاکو رسول‌زاده و صابر شیخ عبدالله.
