عرصه سوم– در دوران معاصرجنبش‌های مردمی مسالمت آمیز که بدون به کارگیریروش‌های قهرآمیز و خشونت برای دگرگونی جامعه و سیاست تلاش می‌کنند، بخش عمده، پرطرفدارومشهور جنبش‌های اجتماعی را تشکیل می دهند. برای موفقیت مبارزات صلح آمیز داشتن چهارچوب مشخص و دستورالعمل های راه گشا درمراحل مختلف برای مردم و کنشگران اجتماعی ضروری به نظر می‌رسد. درسری جدیدی از این مقالات که بتدریج منتشر خواهند شد، فعالان اجتماعی با روش‌های مؤثر وکارآمدتری آشنا خواهند شد. دراولین مقاله ازاین دست به ویژگی‌های مبارزات اجتماعی با رویکرد خشونت پرهیز پرداخته شده است.
بر گردان: نعیمه دوستدار
تجربه‌ای برای همه
فکرمی‌کنید چرا به خواندن راهنمای مبارزات بدون خشونت علاقه‌مند هستید؟ احتمالا به دلیل این‌که می‌خواهید دنیای اطراف‌تان تغییر کند. یا شاید به دلیل این‌که می‌خواهید اتفاق درحال وقوعی را متوقف کنید. شاید هم حس می‌کنید عدم استفاده ازخشونت می‌تواند دست‌کم ازنظرایجاد تغییرات اجتماعی، جایگزین اقداماتی باشد که به تولید دشمنی ودرنهایت اثبات ناکامی روش‌های دیگر می‌انجامند. شایدهم فقط می‌خواهید روشی متفاوت را آزمایش کنید یا برای فعالیت‌های گروه تان و بهبود کمپین‌هایی که سازماندهی می‌کنید، درپی دانش بیشتردرزمینه راهنمایی کردن و توصیه می‌گردید. دراین سلسله ازمقالات، تعریف و تأکید اصلی ما برمبارزه بدون قهروهم تمایل به پایان دادن خشونت است. دراین دیدگاه، خشونت نهادینه شده یا آنچه به نام “خشونت ساختاری” شناخته می‌شود (به معنای ایجاد محرومیت، طرد اجتماعی و ظلم ) باید بدون این‌که ستم بیشتری صورت بگیرد، پایان یابد. البته این توصیف قطعی نیست وهمیشه تعریف‌های فلسفی‌تر و ملموس‌تر برای دوره ای مشخص(یعنی تعریف‌هایی که در یک زمان و مکان خاص معنادارترند)، وهم چنین تعریف‌های شخصی‌تری از آن وجود دارند.
روش های مبارزه بدون خشونت می‌تواند تعاریف بسیارگسترده تری هم داشته باشد. مثلا می‌تواند به معنی تمایل به تغییر درروابط حاکم برقدرت ، ساختارهای اجتماعی، احترام به تمام بشریت ویا مفهوم زندگی باشد. همچنین، مبارزه بدون خشونت می‌تواند نوعی فلسفه زندگی یا تئوری عمل اجتماعی هم باشد. دراین سری ازمقالات، ما شما را تشویق می‌کنیم تا به کشف این ابعاد بپردازید. کشف تفاوت‌ها و به اشتراک گذاشتن بینش‌های گوناگون درباره مبارزه بدون خشونت، می‌تواند تجربه‌ای غنی فراهم بیاورد، که براساس آن، یک گروه برای فعالیت‌های صلح آمیز با همراهی یکدیگر آماده شوند.
کاهش تفاوت‌ها
باید توجه کنیم که مردم به دلایل مختلف روش مبارزه بدون خشونت را انتخاب می‌کنند. برخی از این روش طرفداری می‌کنند چون آن را برای ایجاد تغییرات مطلوب اجتماعی روشی موثر تلقی می‌کنند.برخی دیگرهم به دنبال تمرین مبارزه بدون خشونت به عنوان یک روش زندگی هستند. به این ترتیب می‌بینید که طیف متنوعی از گرایش‌ها دراین بین وجود دارند. درنتیجه، این تفاوت‌ها ممکن است درجریان یک کمپین خود را نشان دهند. اما داشتن راهنمایی که در آن اصول یا دستورالعمل‌های ویژه برای مبارزات اجتماعی خاص فراهم آمده باشد، می‌تواند افراد مختلف را با نگرش‌های متفاوت، درسراسراین طیف جمع کند.
با این حال، تفاوت آدم‌ها دربرداشت ازیک موضوع، می‌تواند باعث اصطکاک درکمپین‌ها شود.بنابراین باید این تفاوت‌ها و مشکلات ناشی از آنها را حل کرد. به عنوان مثال، برخی استدلال می‌کنند که روش‌های مسالمت‌آمیز باید دریک درگیری حتما به پیروزی منجر شوند؛ افراد دیگری استدلال می‌کنند که نگرش‌های کلیدی درمبارزه غیر‌خشونت‌آمیز باید به دنبال راه‌حلی باشند تا حتی کسانی را هم که امروز دشمن به حساب می‌آیند، دربر بگیرند. وقتی اختلاف نظرهایی مانند این پیش می آید، دیگرمساله این نیست که فعالان اجتماعی باید تنها درباره این تفاوت‌ها بحث کنند. درچنین شرایطی آنها باید درباره موضوعاتی که بر شیوه‌های کاری آنها اثر می‌گذارد به توافق برسند. این که برخی به دنبال پیروزی باشند وعده‌ای دیگر درپی راه حلی فراگیر برای موضوع بگردند، استراتژی مطالبات و روند مذاکرات فعالان را درمبارزات‌شان تحت تاثیر قرار می‌‌دهد.
مثلا این موضوع که آیا صدمه زدن به اموال عمومی در جریان مبارزات اجتماعی اشکال دارد یا نه، می‌تواند باعث ایجاد تفرقه در یک گروه شود. برخی از فعالان جنبش‌های غیر خشونت‌آمیز، خواهانجلوگیری از واردآمدن خسارت به دارایی‌های عمومی هستند، درحالی که برخی دیگر براین باورند که مالکیت مخرب است و تحمیل هزینه بر حریف، ارزش دارد. در بخشی از این سلسله نوشتار، درباره ارزش‌های مورد نظریک کمپین یا یک اقدام مدنی بحث خواهیم کرد چون در برخورد با موضوعی مثل آسیب به اموال عمومی، ممکن است نیاز به تهیه دستورالعمل‌های خاصی باشد واین موضوع نباید تا زمانی که عمل اجتماعی در جریان است به تعویق افتد.
مثال دیگر شیوه رفتاربا دشمن است. برای برخی افراد، اقدام صلح‌آمیزبه معنای اجتناب ازرفتارخصمانه نسبت به دشمنان است. آنها حتی براین باورهستند که خوبی درهمه انسان‌ها وجود دارد، درحالی که تعدادی دیگرازفعالان جنبش غیر خشونت آمیز، ممکن است معتقد به “شرمنده کردن” دشمن باشند. و استفاده از برچسب‌هایی مانند جنایتکاران جنگی ، شکنجه‌گر، نژادپرست و یا فاسد را نادرست ندانند.
تفاوت‌های عمیق
موضوع استفاده ازالقاب یا سوءاستفاده دراستفاده ازآنها می‌تواند دردستورالعمل‌های که برای تشکیل کمپین‌ها تهیه می‌شود پوشش داده شود. اما تفاوت‌های زیربنایی‌تر و ترکیب‌های مختلف ناشی ازنگرش‌های گوناگون، با عمق بسیار بیشتری درمبحثی با عنوان گروه‌های وابسته دراین مجموعه مورد بحث قرار خواهد گرفت. هدف گروه‌های معتقد به مبارزه بدون خشونت، داشتن “فضای امن برای بیان شک وتردیدهای موجود“، همچنین “یادگیری متقابل” است. اعضای گروه می‌توانند با عمل غیر خشونت‌آمیز، مانند با اقتدارسخن گفتن ازحقیقت، هرکدام توضیح دهند که این موضوع برایشان چه معنایی دارد و چه مسائلی را برمی‌انگیزد. به اشتراک گذاری نظرات و تعمیق درک یکدیگر هدف مشترک دریک گروه است. نگرش رایج فعالان جنبش‌های فاقد خشونت آن است که ما می‌خواهیم فعالیت‌های‌مان بیانگر آینده‌ای باشند که درحال تلاش برای ایجاد آن هستیم. این نظر، ممکن است مشابه همان چیزی باشد که مهاتما گاندی آن را “برنامه سازنده” نامید. درتفکر جنبش “صلح“،رفتارما برجهانی که ما می‌خواهیم، اثر می‌گذارد.هنگامی‌که ما ازعباراتی مانند سخن گفتن ازحقیقت با قدرت،”تایید زندگی” و احترام به عقاید متنوع سخن می‌گوییم، به ارزش‌های بنیادینی استناد می‌کنیم که منبع قدرت ما و نقطه تماس ما با کسانی است که می‌خواهیم به آنها دست پیدا کنیم و نزدیک شویم.
راهنمای مبارزات مدنی بدون خشونت می‌کوشد ما را در ارزش‌های بنیادین‌مان به هم نزدیک تر کند.
منبع مورد استفاده:
Title: Handbook for non violent campaigns
Authors: Howard Clark, Javier Gárate, Joanne Sheehan, Dorie Wilsnack. 2009
